In de Nederlandse taal doet zich een opvallende verandering voor. Steeds meer mensen gebruiken het persoonlijk voornaamwoord hun in plaats van ze of zij als onderwerp van de zin. Officieel mag hun alleen gebruikt worden als meewerkend voorwerp of bezittelijk voornaamwoord, zoals in “Ik geef hun een bos bloemen” of " Hun huis staat aan de rand van het dorp". Door de sterke toename van het gebruik van hun in de onderwerpspositie (" Hun hebben dat gedaan") valt het gebruik ervan steeds meer op. Echter meestal in negatieve zin. Het gebruik van hun wordt gekenmerkt door een sociaal stigma, niemand lijkt het gebruik ervan te tolereren. Het wordt beschouwd als ongrammaticaal en als een vorm van taalverloedering. Ondanks de vele kritiek verspreidt hun zich in rap tempo over Nederland.

Hypercorrectie

Het “verkeerde” gebruik van hun is ontstaan door dienstbodes in de Hollandse steden die de elite nabootsten en de hun-vorm foutievelijk gebruikten in de onderwerpspositie. We noemen dit ook wel hypercorrectie. Bij hypercorrectie worden taalfouten die eigenlijk geen taalfouten zijn, op de verkeerde manier “verbeterd”. Tegenwoordig is hun niet meer zozeer gebonden aan een bepaalde regio of sociale groep, hoewel jongeren hun het meest gebruiken. Hun lijkt vooral populair te zijn bij jonge mannen uit de lagere sociale klasse. Dit is opvallend te noemen, omdat het meestal vrouwen zijn die optreden als taalvernieuwers. Zie onderstaande link.

Beklemtoonde vormen

Het gebruik van hun is niet op een enkele manier te verklaren; zowel externe als interne effecten spelen een rol. De externe of sociolinguïstische effecten, komen van buiten het taalsysteem; de interne effecten komen vanuit het taalsysteem zelf. Een interne verklaring voor het gebruik van hun is bijvoorbeeld de behoefte van de taalgebruiker aan beklemtoonde vormen: met " Hun hebben dat gedaan" leg je duidelijk de nadruk op het eerste element in de zin. Maar ook de verwarring die kan ontstaan door de vorm zij (enkelvoud of meervoud?) kan een reden zijn dat mensen de voorkeur geven aan hun.

Scholierenforum

Het onderzoek dat tot nu toe is gedaan heeft voornamelijk gegevens opgeleverd over de geografische herkomst en verspreiding van hun in de spreektaal en over mogelijke effecten die deze taalverandering kunnen beïnvloeden. In deze scriptie worden voor het eerst twee andere kanten van hun belicht: namelijk het voorkomen van hun in de schrijftaal en meningen van taalgebruikers over hun. Om een beeld te krijgen van moderne schrijftaal werd een scholierenforum op internet geraadpleegd.

Analyses wezen uit dat hun in de schrijftaal van jongeren slechts in beperkte mate voorkomt: slechts in 9 % van de gevallen werd hun in plaats van zij gebruikt. Dit lijkt vreemd aangezien jongeren hun wél vaak gebruiken in de spreektaal. Maar taalveranderingen beginnen meestal in de spreektaal en worden pas in de geschreven taal overgenomen wanneer zij wijdverbreid zijn. Deze uitkomst toont dus wel degelijk aan dat er een taalverandering plaatsvindt. Wel moet opgemerkt worden dat het lage percentage gedeeltelijk te verklaren is door het hoge opleidingsniveau van de leden van het scholierenforum.

Negatieve houding

Naast het onderzoek naar de schrijftaal van jongeren, werd een zogenaamd “attitude-onderzoek” uitgevoerd. In dit soort onderzoek worden de meningen van taalgebruikers getest. In dit geval was de vraag hoe mensen denken over het gebruik van hun als onderwerp van een zin. Om dit te toetsen kregen de proefpersonen een geluidsfragment te horen van een speker die heel veel hun gebruikt en van een spreker (dezelfde spreker, zodat de proefpersonen niet konden beoordelen op stem) die nooit hun gebruikt. Vervolgens moesten zij beoordelen welke persoon ze sympathieker vonden; welke persoon meer status had en of ze zich aan de persoon ergerden. Op alledrie de dimensies bleek de hun-spreker negatiever beoordeeld te worden dan de zij-spreker. Dit resultaat toont aan dat het gebruik van hun sociaal gestigmatiseerd is.

Aanvullend op dit beoordelingsexperiment kregen enkele proefpersonen geschreven zinnen voorgelegd met hun als onderwerp. De proefpersonen vonden deze zinnen niet acceptabel en voor een grote meerderheid gold dat ze zich ergerden aan de “taalfouten”. Deze uitkomst bevestigt nog eens de negatieve houding die men heeft tegenover het gebruik van hun. Met name als de aandacht op dit persoonlijk voornaamwoord wordt gevestigd, blijkt iedereen zich te ergeren.