Hulp bij de opvoeding is vaak voordelig. Door de taken te verdelen zijn ouders niet voortdurend met de zorg voor hun kinderen bezig. Bij vogels op de Seychellen investeren een mannetje niet veel energie in de opvoeding. Toch hoeft het vrouwtje het niet alleen te doen. Vaak krijgt zij hulp van andere vogelvrouwen.
De zeldzame Seychellen rietzanger leeft in groepen. Elke groep bestaat uit één dominant mannetje en één dominant vrouwtje. Die planten zich samen voort. Soms zijn er in een groep helpers, die assisteren bij het broeden en voeren van de jongen. In een groep met helpers verouderen de dominante vrouwtjes minder snel en leven ze langer. Dit blijkt uit onderzoek van biologen van de Rijksuniversiteit Groningen en van de universiteiten van East Anglia, Leeds, Sheffield en Wageningen. De resultaten laten zien hoe gemeenschappelijke zorg voor het nageslacht resulteert in een langere levensverwachting. Dit komt ook voor bij andere diersoorten, waaronder de mens.
Hulp van ondergeschikten
De Seychellen rietzanger komt voor op het kleine eiland Cousin in de Indische Oceaan. Vijftig jaar geleden was er nog maar een handjevol van deze vogels over, maar beschermingsmaatregelen zorgden voor een spectaculair herstel van de soort. Er zijn inmiddels ook populaties op vier nabijgelegen eilanden gesticht door daar vogels uit te zetten. “Op Cousin zijn nu ongeveer honderd territoria van broedende vogels, elk met een dominant mannetje en vrouwtje en enkele ondergeschikte vogels. Dat zijn vaak nakomelingen van het dominante paar”, vertelt bioloog Martijn Hammers, de eerste auteur van het artikel.
Binnen een groep helpen sommige vogels (doorgaans vrouwtjes) het dominante vrouwtje bij de broedzorg. “Niet alle dominante vrouwtjes krijgen hulp”, legt Hammers uit. Daarom is de Seychellen rietzanger zeer geschikt voor onderzoek naar het effect van hulp bij de broedzorg op de veroudering van de dominante vogels.
Verkorte telomeren
Al sinds de jaren negentig zijn vrijwel alle rietzangers op Cousin voorzien van gekleurde ringen, zodat ze langdurig te volgen zijn. Hammers en zijn collega’s gebruikten gegevens over de vogels die in een periode van vijftien jaar zijn verzameld. Daarnaast bepaalden ze veranderingen in de lengte van de telomeren. Dit zijn zich herhalende stukjes DNA aan het uiteinde van een chromosoom. Deze beschermen de belangrijke genetische informatie op het chromosoom. Bij elke celdeling en in reactie op stress worden ze iets korter. Verkorting van de telomeren is een teken van veroudering. Uit eerder onderzoek bleek dat de lengte hiervan de kans op overleven van de Seychellen rietzanger voorspelt.
“Uit onze analyse blijkt dat bij dominante vrouwtjes die hulp krijgen, de telomeren minder snel korter worden dan bij vogels die geen hulp bij de broedzorg krijgen. Daarnaast overleven oudere dominante vrouwtjes die ondersteuning krijgen langer”, vat Hammers de resultaten samen. Dominante mannetjes lijken minder voordeel te hebben, mogelijk omdat zij veel minder energie investeren in de broedzorg.
Sociale dieren
Hammers en zijn mede-onderzoekers ontdekten dat er een relatie is tussen ouderdom en hulp: “Vogels die meer ondersteuning krijgen, verouderen langzamer en leven langer. Maar oudere vogels worden ook meer bijgestaan”. De ondersteuning komt vaak van dochters van het dominante vrouwtje. Op die manier helpen zij hun moeder om genetisch nauw verwante broertjes en zusjes groot te brengen en hebben ze er zelf ook voordeel van.
Het onderzoek laat zien dat gemeenschappelijke zorg voor het nageslacht de levensduur van individuen kan verlengen. “Al moet ik daarbij aantekenen dat we alleen naar effecten binnen één generatie hebben gekeken, niet naar effecten tussen generaties.” Toch durft Hammers te stellen dat gemeenschappelijke zorg, zoals dat ook bij mensen plaatsvindt, de kosten van het opvoeden van jongen vermindert en de negatieve gevolgen van veroudering vertraagt. Dat is volgens hem ook de reden dat sociale dieren doorgaans langer leven dan solitaire dieren.
Bron:
Martijn Hammers e.a. Breeders that receive help age more slowly in a cooperatively breeding bird Nature Communications, 21 maart 2019, doi: 10.1038/s41467-019-09229-3