Wettelijke aangelegenheid

De spelling is een wettelijke aangelegenheid en veranderingen daarin ook. De Nederlandse Taalunie is het beleidsorgaan dat een nieuwe spelling voorbereidt, maar uiteindelijk is het de regering die zijn handtekening eronder zet. Ambtenaren en het onderwijs zijn eraan gehouden de nieuwe spelling (volgens ‘het Groene Boekje’) te volgen.

Verdrag

De Nederlandse Taalunie is in 1980 opgericht als resultante van een verdrag tussen België en Nederland om samen te werken op het gebied van taal en letteren. De naam zelf is een typisch geval van een spelling die de verkeerde associatie oproept: de taalunie is niet Nederlands, het is een unie die als werkgebied de Nederlandse taal heeft. Een koppelteken tussen ‘Nederlandse’ en ‘Taal’ zou dus niet misstaan.

Sinds 2004 is Suriname geassocieerd lid van de Taalunie. Als uitvloeisel daarvan zijn in de officiële woordenlijst der Nederlandse taal vijfhonderd Surinaams-Nederlandse woorden opgenomen die buiten de Surinaams-Nederlandse gemeenschap niet worden gebezigd.

Mensch

De voorlaatste spellingswijziging dateert van 1954. Een toen doorgevoerde wijziging die veel mensen herkennen is de vervanging van ‘sch’ door de ‘s’, zoals in ‘mensch’, dat ‘mens’ werd. In 1954 verscheen ook voor de eerste keer de woordenlijst van de Nederlandse taal, neergelegd in het Groene Boekje.

In 1995 volgde wederom een wijziging. Die werd ingezet om een aantal heikele kwesties te regelen, zoals de tussen–n. Wanneer wel en wanneer géén tussen-n? Verder werd de voorkeurspelling uitgebannen: er werd een keuze gemaakt tussen de ene of de andere schrijfwijze. Alleen wat betreft de tussen-s (moet voorkeurspelling met één of twee s-en?) werd schrijvend Nederland de keus gelaten.

Witte spelling

De kritiek op de jongste spellingverandering die per 1 augustus is ingegaan, is hevig geweest vanaf het moment van de eerste inhoudelijke berichtgeving erover. Er ontstond zelfs een heuse tegenbeweging die resulteerde in de oprichting van het Platform de Witte Spelling op 13 januari 2006. In dit samenwerkingsverband hebben zich verenigd de landelijke kranten NRC Handelsblad, Trouw en de Volkskrant, de opiniebladen Elsevier, HP/De Tijd, Vrij Nederland en De Groene Amsterdammer, de NOS, het Genootschap Onze Taal, Planet Internet en de vereniging van tekstschrijvers Tekstnet.

Re-integratie en reünie

De bezwaren van het platform richten zich op twee aspecten: de nieuwe spelling is zonder overleg met gebruiksgroepen – als journalisten – tot stand gekomen én, anders dan was beloofd, gaat het niet om reparatie van foutjes in de nieuwe spelling van 1995. (Als gevolg hiervan stond een aantal woorden in het nieuwe Groene Boekje uit 1995 niet conform de spellingregels gespeld.)

Het platform is van mening dat de Taalunie met een set nieuwe regels is gekomen, waarvan een flink deel taalkundige kennis van de schrijver vergt. Waarom ‘re-integratie’ naast ‘reünie’? Waarom vwo’er naast havoër? In de ogen van de doorsnee taalgebruikers zijn dit inconsequenties, aldus het platform.

Alternatief

Het platform komt met een alternatief. Deze maand verschijnt, naast het Groene Boekje met de officiële woordenlijst, een nieuwe editie van het Witte Boekje. Feitelijk is dat de Spellingwijzer Onze Taal, die voor het eerst uitkwam in 1998. Daarin stonden toen niet alleen de nieuwe spellingregels maar ook de woordenlijst.

De nieuwe versie van de Spellingwijzer zal gaan afwijken van het Groene Boekje en de schrijver ook meer vrijheid gunnen. Bijvoorbeeld: schrijf een tussen-n waar die logisch is. Een hok met daarin één hond is een hondehok en een hok met twee honden een hondenhok. En als je niet weet aan hoeveel honden het hok onderdak biedt, maak je gewoon een keuze.

Hoe het moet

Wie wil weten hoe volgens de nieuwe, officiële regels gespeld wordt, kan zich verlaten op het nieuwe Groene Boekje én op de site van de Taalunie. Daar staat de woordenlijst eveneens, evenals de Leidraad waarin de nieuwe regels te vinden zijn.

NB, de spellingcontrole van Word wordt pas per 1 september aangepast aan de nieuwe spelling.