Tegen de dodelijke ziekte die je afweersysteem lam legt – aids dus – bestond jaren terug geen enkel medicijn. Dat is inmiddels veranderd: wie het virus HIV – de veroorzaker van de ziekte – oploopt, kan de meest ernstige verschijnselen onderdrukken met aidsremmers. Maar dat is slechts symptoombestrijding. Het virus zelf stop je er niet mee.
De beste manier om HIV te stoppen is volgens wetenschappers hetzelfde als bij andere virussen: maak mensen immuun door ze te vaccineren. Tot nog toe heeft STEP, het grote HIV-vaccin-onderzoeksprogramma, nog geen waterdicht vaccin opgeleverd. Maar er zijn wel enkele vaccins getest, die een beetje werkten.
Viroloog James Mullins heeft nu met andere onderzoekers uitgeplozen waarom deze vaccins niet werkten en zij beschrijven hun vondsten in Nature Medicine. De conclusie: wanneer je een HIV-patiënt vaccineert, reageert het virus razendsnel door zijn genen aan te passen.
Mullins vermoedde al dat HIV zijn genen aanpast na een vaccinatie. Dat een virus zijn genen aan de lopende band aanpast, weten we immers allang. Elk jaar moet bijvoorbeeld ook de griepprik weer worden aangepast omdat griepvirussen zichzelf bewapenen tegen oudere vaccins.
Mullins ging vanwege dit vermoeden op zoek naar genetische verschillen tussen wel en niet-gevaccineerde HIV-patiënten. Hij ontdekte dat vooral één bepaald gen van het virus beduidend anders was bij gevaccineerde mensen. Het gaat om een klein stukje van een gen, ook wel Gag-84 genaamd, dat de vorm van een viruseiwit bepaalt.
Dat is niet geheel verrassend, schrijft Mullins. Gag-84 werd bij het ontwerp van het eerste vaccin beschouwd als een uniek kenmerk van HIV. Het eerste vaccin was daarom bedoeld om het afweersysteem van patiënten het Gag-84-gedeelte van HIV te laten herkennen als kwaadaardig, waarna witte bloedcellen van de patiënt het virus eigenhandig konden opruimen. Pas nu blijkt dat HIV Gag-84 voor het lichaam onherkenbaar kan maken, om vervolgens probleemloos zijn gang te gaan.
Terug naar de tekentafel dus. Een nieuw vaccin. Mullins’ idee is om een vaccin te ontwerpen waarbij je het virus écht in een hoekje dwingt. Volgens hem is het meest ideale vaccin er een die aangrijpt op de genetische Achilleshiel van HIV. Als het virus na deze vaccinatie een aanval van witte bloedcellen wil tegengaan door de genen in zijn ‘Achilleshiel’ te veranderen, zorgt precies deze genetische verandering ervoor dat HIV zichzelf bijvoorbeeld onvruchtbaar of onschadelijk maakt.
Helaas weet niemand wat deze Achilleshiel precies is en het zal ook nog wel even duren voordat iemand hem vindt. Om de kwetsbare plek met enige zekerheid te achterhalen, moet je ingewikkelde experimenten uitvoeren. En daar heb je niet alleen veel geld, maar vooral ook veel tijd voor nodig.
Zie ook:
Oeps: Onbekende tag `feed’ met attributen {"url"=>"https://www.nemokennislink.nl/kernwoorden/aids.atom", “max”=>"8", “detail”=>"minder"}
Meer biotechnologie op Ditisbiotechnologie.nl