Warmterecords

Woensdag 19 juli was één van de warmste dagen die ons land ooit heeft meegemaakt. Op verschillende plaatsen vooral in het zuiden van het land gaven de thermometers tot in de avond 36 graden aan. Westdorpe is met 37,1 graden uiteindelijk na verificatie van de metingen de warmste plaats van het land geworden. Dat is een absoluut warmterecord voor juli in Nederland. Het landelijk warmterecord voor Nederland staat nog altijd op 38,6 graden op 23 augustus 1944 in Warsnveld.

De nacht van woensdag op donderdag 20 juli was uitzonderlijk warm. In Vlissingen kwam de temperatuur niet lager dan 22,9 graden in De Bilt werd een laagste waarde van 21,5 graden geboekt. Het etmaalrecord van de minimumtemperatuur in De Bilt is 20,6 graden in juli 1925. Of het minimum van afgelopen nacht een record is moeten we vandaag nog afwachten. De minima worden bepaald over 24 uur tussen 2 en 2 uur MEZT. Als de temperatuur tot dat moment niet lager komt is dat een nieuw record.

Deze eeuw al zes hittegolven

Een hittegolf is een periode van minstens vijf dagen met in De Bilt zomerse temperaturen (25,0 graden of warmer) waarvan er zeker drie tropisch zijn (30 graden of meer). Zaterdag 15 juli was de eerste zomerse dag van de reeks en sinds zondag 16 juli werd dagelijks meer dan 30 graden gemeten.

De hittegolf duurt voort zolang de thermometers in De Bilt een maximum van 25,0 graden blijven aangeven. De eerste hittegolf van de zomer die op 30 juni begon duurde precies een week. Het komt zelden voor dat een zomer twee of meer hittegolven oplevert. De laatste zomer met twee hittegolven dateert uit 1948 en ook de zomers van 1911 en 1941 telden twee hittegolven. Uniek was de lange hete zomer van 1947 met zelfs vier hittegolven.

De huidige hittegolf is al de zesde van de 21e eeuw. Sinds 2003 kreeg ons land elke zomer te maken met minstens één hittegolf en sinds 1901 telde het KNMI er in totaal 38 van wisselende lengte. De langste hittegolf (18 dagen) beleefde ons land in juli/augustus 1975. De vier hittegolven van 1947 hadden gezamenlijk een lengte van liefst 38 dagen. Het is bijna zestig jaar geleden dat een zomer meer hittegolven telde, 2 in 1948 en 4 in 1947.

Mediterraan zomerweer in Nederland

Het weertype dat we nu hebben met dagen achtereen zon, tropische temperaturen en nauwelijks neerslag is normaal voor het uiterste zuiden van Frankrijk. De eerste helft van juli leverde in De Bilt een gemiddelde temperatuur op van ruim 21 graden, dat is normaal voor plaatsen als Toulouse en Carcassonne.

Uitzonderlijk droog

Door het aanhoudende zomerweer met veel zon en hitte is de verdamping groot en nemen de droogteproblemen steeds ernstiger vormen aan. Het KNMI brengt de droogtesituatie in ons land in kaart met het tekort aan neerslag, het zogenaamde potentieel neerslagtekort. Dat wordt berekend uit het verschil tussen de hoeveelheid neerslag en de verdamping in het groeiseizoen sinds april. Het neerslagtekort is inmiddels flink opgelopen en aangezien ook de komende week nauwelijks of geen neerslag wordt verwacht neemt de droogte verder toe.

Gemiddeld over het land wordt een tekort berekend tussen 170 en 180 mm, terwijl dat normaal in deze tijd ongeveer 100 mm bedraagt. Gemiddeld over het land is het anderhalf keer zo droog dan normaal. Plaatselijk, met name in Overijssel, is het drie keer zo droog dan normaal. Ter vergelijking: in het droge jaar 2003 liep het gemiddeld neerslagtekort in ons land uiteindelijk op tot 227 mm en recordjaar 1976 leverde een maximaal tekort op van meer dan 300 mm.

Vooral in het oosten van ons land is het bijzonder droog, al hebben fikse buien hier lokaal voor veel regen gezorgd. In juni viel hier op verschillende plaatsen nog geen 10 mm, op de vliegbasis Twenthe viel in de hele maand slechts 5 mm. In de meetreeksen van ruim honderd jaar is het maar drie keer eerder voorgekomen dat een groot gebied als nu in het oosten zo weinig neerslag kreeg.

Hittegolf in Zuid-Europa

Het zuiden van Europa zucht al weken onder een hittegolf. Met name in Spanje, Portugal en Frankrijk is het heet. In die landen waarschuwen de weerdiensten voor de hitte. Météo France waarschuwt dat in het zuiden van Frankrijk de temperatuur tot 38 graden kan oplopen en ‘s nachts tot minimaal 20 à 23 graden zakt. Het warmst is het in het zuiden van Spanje en Portugal waar in verschillende regio’s een hitte-alarm geldt.

Klimaatverandering: vaker tropisch

Volgens de nieuwe klimaatscenario’s die het KNMI onlangs bekend maakte neemt de kans op hitte de komende decennia toe. De vier klimaatscenario’s laten rond 2050 in de zomer in ons land een opwarming zien tussen 0,9 en 2,3 graden. Het aantal zomerse en tropische dagen neemt dan ook sterk toe. Nu telt De Bilt (gemiddeld over 1976-2005) 24 zomerse en 4 tropische dagen. In 2050 zou De Bilt volgens de nieuwe klimaatscenario’s gemiddeld tussen de 30 en 47 zomerse dagen tellen en 7 tot 14 tropische dagen.

Droogtebericht: rivierafvoeren, watertemperaturen en grondwater

De watertemperaturen van de Rijn bij Lobith en de Maas bij Eysden zijn de afgelopen week hoog gebleven, rond de 24 tot 26 graden. Gezien de weersverwachting voor de komende week wordt een verdere stijging van de watertemperatuur verwacht.

Het stappenplan koelwater van V&W, EZ en TenneT is officieel van kracht. Op dit moment is de reservecapaciteit voor de stroomvoorziening onder de 1400 MW, maar nog ruim boven de volgende waarschuwingsgrens van 700 MW. Door de oplopende watertemperaturen kan de komende dagen de reservecapaciteit iets gaan teruglopen.

In 2003 en 2004 was de watertemperatuur van de Rijn en Maas zo hoog, dat energiecentrales hun afvalwarmte niet konden lozen zonder milieuschade te veroorzaken. Een te hoge temperatuur van het rivierwater zorgt voor sterfte van algen en bacteriën. redactie Kennislink

De afvoeren van de grote rivieren zijn momenteel kleiner dan normaal. Naar verwachting zullen de afvoeren van Rijn en Maas de komende tijd verder dalen, tot een niveau waarbij de Landelijke Coordinatiecommissie Waterverdeling (LCW) ook actief wordt voor watertekorten (1200 m³/s).

De LCW was al actief in verband met de hoge watertemperaturen. De grondwaterstanden zijn in het algemeen lager dan gemiddeld, met uitschieters naar zeer laag, en zullen de komende periode verder uitzakken. Inmiddels zijn bij zes waterschappen in het Oosten en Zuidoosten beregeningsverboden afgekondigd.

Hoge luchtdruk

Het droge en zonnige weer hangt samen met een komen en gaan van omvangrijke hogedrukgebieden die de weg blokkeren voor depressies die ons vaak minder fraai weer bezorgen. Op 15 juli is de luchtdruk in De Bilt opgelopen tot 1032,0 hPa, goed voor een negende plaats in de top tien van hoogste luchtdrukwaarden voor juli. Het luchtdrukrecord sinds 1901 voor juli in De Bilt is 1033,4 hPa op 4 juli 1911. Op 26 januari 1932 werd in De Bilt een luchtdruk gemeten van 1050,0 hPa, de hoogste druk ooit door het KNMI opgetekend. In de winter kan de luchtdruk hogere waarden bereiken omdat koudere lucht zwaarder is.

Zonkracht

De zonkracht, een maat voor de hoeveelheid UV-straling, bereikt deze dagen waarden tussen 6 en 7. Iets minder hoog dan in juni maar voldoende om de onbeschermde huid snel te verbranden. In het gebied van de Middellandse Zee gaat dat nog veel harder en ligt de zonkracht tussen 10 en 11!