UPDATE:
De lancering van de twee ruimtetelescopen Herschel en Planck stond gepland voor maandag 16 maart, maar is tot nader order uitgesteld. ESA wil de software waarmee de beide ruimtetelescopen vanaf de aarde worden bestuurd nog wat grondiger testen. Eind maart zal een nieuwe lanceerdatum bekend worden gemaakt
Voor het Nederlandse ruimte-instrument HIFI staan alle lichten op groen voor lancering aan boord van de gloednieuwe ruimtetelescoop Herschel van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Dat meldt testmanager Pieter Dieleman van het Nederlands ruimteonderzoeksinstituut SRON vanuit de Europese lanceerbasis in Kourou, Frans Guyana. Begin deze week onderging HIFI daar een allerlaatste korte check. Dieleman:“Het laatste contact met HIFI op aarde was een plechtig moment, alsof we hem een behouden vaart wensten.”
HIFI, wat staat voor Heterodyne Instrument for the Far Infrared, is in veel opzichten het meest omvangrijke sterrenkundig ruimtevaartproject onder Nederlandse leiding tot nu toe. Samen met het Duitse instrument PACS en het Engelse instrument SPIRE vormt het de delicate wetenschappelijke lading van Herschel. Herschel werkt als een telescoop met een infraroodcamera. Daardoor kan Herschel dwars door voor normaal licht ondoordringbare kosmische stofwolken heenkijken en zo bijvoorbeeld de vorming van sterren en planeten zichtbaar maken. HIFI kan moleculen detecteren in die stofwolken. Een van de moleculen die HIFI kan zien is het voor het ontstaan van leven essentiële molecuul water.
Het HIFI-instrument (Heterodyne Instrument for the Far Infrared), dat grotendeels in Nederland is ontwikkeld, gaat het licht dat Herschel opvangt analyseren. Dat doet HIFI met de zogenaamde heterodyne methode: het signaal uit de ruimte wordt gemengd met een bekend, zelf opgewekt lichtsignaal. Dan kan het verschil tussen de twee signalen heel precies worden gemeten, waardoor zelfs de kleinste stukjes informatie blootgelegd kunnen worden. Bron: SRON / Peter Prijs
APK-keuring
De laatste check van HIFI in Kourou was volgens Pieter Dieleman vergelijkbaar met een APK-keuring voordat HIFI de weg op mag. “We hebben eigenlijk een brave proefrit gemaakt, maar zijn niet vol gas gegaan. Dat bewaren we voor straks in de ruimte.” Alle meer dan duizend draadjes van HIFI zijn even getest door er een klein stroompje door te laten lopen. Dat gebeurde twee keer omdat alle verbindingen in HIFI dubbel uitgevoerd zijn. Zo kan, als er in de ruimte iets uitvalt, een reservesysteem het altijd overnemen.
Tijdens de test hielden Dieleman en zijn team de computerschermen nauwlettend in de gaten. Dieleman:“Toen ik de juiste grafieken zag verschijnen wist ik wel dat het goed ging.” Intussen rolden de testrapporten binnen die verstuurd werden vanuit het HIFI-datacentrum bij SRON in Groningen. Daar waren Dielemans collega’s tot ’s avonds laat bezig met analyseren van de testgegevens. Na zorgvuldige bestudering van alle gegevens kon het testteam niets anders dan eensgezind besluiten: HIFI is ready for launch.
Ruimtetelescoop Herschel De Herschel ruimtetelescoop is een Europees project, waar al sinds 1982 over gepraat wordt. De ruimtetelescoop zal dit voorjaar gelanceerd worden, en is bijzonder omdat het de eerste ruimtetelescoop is die licht in het verre infrarood en de sub-millimeterband goed kan meten. Dit licht met extreem lange golflengtes kan ons hopelijk veel leren over de vorming van Melkwegstelsels in het vroege universum. Het is belangrijk dat deze straling vanuit de ruimte wordt gemeten in plaats van vanaf de aarde, omdat onze atmosfeer licht met zulke extreme golflengtes bijna totaal absorbeert. Illustratie: ESA
De test was het laatste contact met HIFI op aarde. De volgende keer dat er weer contact gelegd wordt is HIFI met Herschel al ruim een week onderweg door de lege de ruimte naar de eindbestemming, een punt op anderhalf miljoen kilometer van de aarde, ruim vier keer zo ver weg als de maan. Daar, ver van storende invloeden van de aarde, zal Herschel zijn waarnemingen gaan doen.
Nu moet eerst Herschel samen met reisgenoot Planck ingebouwd worden in de Ariane-5-raket. Die staat al klaar in een hangar op een paar kilometer afstand van de loods waarin Herschel en Planck klaargemaakt worden. Dieleman heeft hem tijdens zijn verblijf op de lanceerbasis al mogen aanschouwen: “Verbijsterend indrukwekkend!”.
Zie verder:
- HIFI heelalantenne (Kennislinkartikel)
- HIFI slaagt glansrijk voor test (Kennislinkartikel van SRON)
- Ruimtetelescoop Herschel (Engels)
- HIFI