Het DNA van de black-eyed pea

De ogenboon kijkt je aan – en de mens kijkt verlekkerd terug.

Wikimedia Commons by Sanjay Acharya via CC BY-SA 3.0

In Nederland kun je ze alleen op de markt of in speciaalzaakjes kopen: de black-eyed pea. Een kleine, opvallende erwt met een bleek kleurtje, en een stip die inderdaad het stempel ‘oog’ waardig is. Voor Nederlanders is de zetmeelrijke ogenboon een specialiteit, maar in Afrika is hij een belangrijk voedselgewas die vooral in het droge Sahelgebied wordt verbouwd. Dat gaat allerminst gemakkelijk, want ondanks dat de plant bijzonder goed tegen hitte en droogte kan, gaat hij er soms alsnog onder gebukt, aldus de Wereldvoedselorganisatie FAO.

Om die reden proberen wetenschappers via kruisingen tussen ogenboonrassen mooie combinaties te maken die goed droogte en hitte weerstaan én veel voedsel opbrengen. Dat kost jaren, omdat het niet altijd duidelijk is welke planten je het best met elkaar kunt kruisen: de gunstige eigenschappen die een plantbioloog zoekt, zijn niet altijd aan het uiterlijk van de plant af te zien, maar liggen verborgen in het genoom.

Verkopers in Senegal bieden de ogenboon aan.

J Ehler, UCL

Dat raadsel van verborgen genen is nu deels opgelost, want onderzoekers van de Universiteit van Californië en het landbouwinstituut van Senegal hebben samen uitgezocht hoe het genoom van de ogenboon van verschillende rassen in elkaar steekt. Ze publiceren de resultaten in het tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS).

Met de nieuwe genenkaart is het veel makkelijker om in het ogenboongenoom – mooi woord – gunstige eigenschappen op te sporen en vervolgens naar nieuwe rassen te kruisen. Hopelijk levert dat Afrikaanse boeren in de Sahel meer voedsel op. Inmiddels hebben de biologen zo’n duizend verschillende eigenschappen op de genenkaart aangestipt.

Er bestaan ongeveer vijfduizend verschillende ogenboonrassen, met elk speciale eigenschappen. De genenkaart helpt plantbiologen kiezen tussen deze eigenschappen, om zo nieuwe rassen te maken.

J Ehler, UCL

Interessant is dat de biologen de genen van de ogenboon geschikt vinden voor genetische modificatie van andere planten. Zo kan de hitte- en droogteweerstand die de ogenboon van nature in zijn DNA heeft misschien ook handig kan zijn voor andere gewassen. Met genetische modificatie zou je dan een sojaboon of aardappelplant kunnen bouwen, die zich niets van droogte aantrekt en tegelijk veel voedsel oplevert. Gezien de toenemende droogte in Afrika en andere streken zou dit geen verkeerd idee zijn, aldus de onderzoekers.