Saum, vasten, is weliswaar een individuele inspanning, maar het is tegelijkertijd een religieuze verplichting – gedurende de Ramadan – voor alle moslims gezamenlijk, over de hele wereld. Daardoor is de Ramadan een expressie van de eenheid en kracht van de umma, de gelovige gemeenschap. Tijdens de vasten gaat het om religiositeit, solidariteit en harmonie, idealen die ook de umma kenmerken. Het vasten is alleen geldig wanneer mensen in reine staat verkeren. Moslims zijn van mening dat reinheid en het vasten een heilzame werking hebben op de lichamelijke en geestelijke gezondheid. Het vasten wordt als versterkend gezien voor de lichamelijke conditie, omdat het lichaam rust krijgt en zich zou kunnen zuiveren van verkeerde stoffen.
Zuiver en gezamenlijk
De geestelijke gezondheid vaart wel bij het vasten, omdat mensen die alcohol drinken dat tijdens het vasten niet doen, omdat mensen ruzies vermijden en trachten beleefd te zijn. Diefstal of ander kwaad begaan in de Ramadan is extra zondig. Daarentegen worden de zonden vergeven van mensen die tijdens de Ramadan oprecht vasten, met goede intentie, niyya. Tegelijkertijd proberen mensen zoveel mogelijk samen te wachten tot het tijd is de vasten te verbreken en om samen te eten en de gebeden te verrichten.
In iedere samenleving bestaat er wel een gerecht dat mensen speciaal tijdens de vasten consumeren en waarvan gedacht wordt dat het versterkend is. De saamhorigheid is tijdens de Ramadan ook veel groter dan in andere maanden. In moskeeën in Nederland wordt er wel samen gekookt, de vasten verbroken en gegeten. Bedelaars en andere armen krijgen ’s avonds eten uitgedeeld en mensen proberen elkaar ook te steunen in het volhouden van het vasten.
De Ramadan is een expressie van de eenheid van de umma.
Grenzen tussen moslims en niet-moslims
Vasten in de maand Ramadan is bij uitstek de religieuze plicht waardoor grenzen tussen moslims en niet-moslims getrokken worden. De beslissing om niet te vasten wordt niet makkelijk genomen. Zieken, zwangeren en ouderen proberen toch mee te doen. Diabetici veranderen hun regime van een dagschema naar een nachtschema. Natuurlijk zijn er mensen die niet meedoen, maar anders dan voor de overige ibadat heeft dit grotere consequenties. De zakat is in veel samenlevingen sterk verwaterd. De hajj is voor velen onbereikbaar en de salat wordt niet door iedereen gevolgd of wordt niet door iedereen verricht.
De Ramadan wordt gezien als een toetssteen voor moslims. Wanneer mensen niet vasten, staat eigenlijk hun moslim-zijn ter discussie. Mensen die niet vasten doen dat dan ook vaak voor derden onzichtbaar. Ook in gesprekken geven zij het moeilijk toe. Ook ‘seculiere’ moslims in Nederland proberen nog wel iets aan de vasten te doen. Wanneer moslims openlijk zeggen dat ze niet (meer) aan de Ramadan doen, wordt dat door anderen vaak opgevat als een teken eigenlijk geen moslim te zijn. Zich houden aan de Ramadan is dan ook voor veel moslims het onderscheid tussen moslims en niet-moslims en een grens van de umma.