Zonder dat we het doorhebben, ontstaan soms onware herinneringen. Stel, je ziet iemand over straat lopen die jou heel bekend voorkomt. Zonder er verder over na te denken concludeer jij dan: kijk, daar loopt Griet. Dat hoeft niet persé waar te zijn, maar zelfs als het Griet niet was, zul jij desgevraagd bij hoog en bij laag volhouden dat je haar hebt zien lopen. Een valse herinnering is geboren.

Zuurstof

Onze hersenen weten echter wel beter. Bij een echte herinnering laten ze namelijk andere activiteit zien dan bij een valse herinnering. Zelfs als jij zeker weet dat beide herinneringen betrouwbaar zijn. Dat hebben twee hersenonderzoekers uit de VS en Zuid-Korea ontdekt. Zij gaven elf proefpersonen een woordenlijst te lezen met woorden uit verschillende categorieën. Even later werd ze gevraagd welke woorden ze zich konden herinneren. Bovendien moesten ze vermelden hoe zeker ze van zichzelf waren.

Wanneer een proefpersoon zeker wist dat hij gelijk had, en het antwoord was inderdaad correct, ging meer bloed en dus zuurstof, naar de temporale kwab in het brein. Dit hersengebiedje zit onder je slapen en is onder andere betrokken bij geheugen en herkenning.

Hersenscans in de rechtszaal

In twintig procent van de gevallen waren mensen overtuigd van hun eigen gelijk, maar waren hun antwoorden toch onjuist. Dan werd het gebied aan de voorkant van de pariëtale kwab voorzien van extra veel bloed. Dit deel van het brein heeft bijvoorbeeld te maken met de herinnering en aansturing van beweging, maar is ook betrokken bij een gevoel van bekendheid en vertrouwdheid. Logisch dus dat die op zo’n moment dat een onware herinnering ontstaat even meer zuurstof nodig heeft.

Volgens de wetenschappers zou de ontdekking in de toekomst gebruikt kunnen worden bij het ondervragen van getuigen. Op dit moment gebruikt de rechter vaak het vertrouwen in een eigen herinnering als maatstaf voor betrouwbaarheid. Nu blijkt dat dit niet altijd geoorloofd is. Hersenscans kunnen in de toekomst wellicht uitkomst bieden. Aan ons brein is immers te zien of een herinnering echt of is of niet, en of een getuigenis dus gebruikt kan worden in een rechtszaak.