Ruimtesonde Hayabusa, in 2003 gelanceerd vanuit Japan, moest materiaal van de asteroïde Itokawa scheppen en terugbrengen naar de aarde. Als dat lukt hebben de Japanse ontwerpers als eerste mensen ooit onbezoedeld materiaal uit de begintijd van het zonnestelsel in handen. Maar…dan moet de robot wél meewerken.

Hayabusa had twee landingspogingen voor de boeg. De eerste verliep niet bepaald soepel. Hayabusa moest op Itokawa landen, een seconde lang blijven staan, een hapje oppervlakte nemen en weer opstijgen. In plaats daarvan bleef de sonde op tien meter boven het oppervlak hangen, leek even om zich heen te kijken en vertrok toen met bloedspoed: met het gas vol open stoof Hayabusa ervandoor, kostbare brandstof verspillend. De Japanse vluchtleiding had 24 uur nodig om de sonde weer onder controle te krijgen. Hayabusa zweefde toen op 60 km van Itokawa. Na analyse van de sensorgegevens vertelde JAXA dat de sonde een half uur op het oppervlak heeft gestaan, 30 meter van zijn geplande landingsplek.

Een tweede landingspoging verliep volgens de Japanse organisatie een stuk beter: volgens plan raakte Hayabusa zijn doelwit, schoot een kogel in de grond en schepte – hopelijk – het opwolkende materiaal naar binnen.

Itokawa is vooral interessant omdat hij geen kraters heeft. Door botsingen met micro-meteorieten zitten de meeste asteroïdes en atmosfeerloze manen en planeten rond de zon ónder de kraters. Volgens de onder sterrenkundigen hoog aangeslagen website Astronomy Picture of the Day is Itokawa zo kaal omdat hij bestaat uit los samenhangend ijs en gruis. Na een inslag zou dat gruis de krater snel vullen en aan het oog onttrekken.

Hayabusa en zijn kleine handlanger Minerva (MIcro/Nano Experimental Robot Vehicle for Asteroid) kwamen in september aan bij Itokawa. Die staat nu op dezelfde afstand van de zon als de aarde, maar wel aan de andere kant van de zon. Na een paar maanden overzichtsbeelden te maken in de “gate positie” op twintig kilometer van Itokawa was het tijd om de asteroïde van dichtbij te onderzoeken.

Op 12 november stuurde Hayabusa zijn stuiterende robot Minerva op pad. Die is zo groot als een melkpak en volgepropt met camera’s. Minerva moest al stuiterend over Itokawa’s oppervlak foto’s nemen van haar omgeving en via Hayabusa terugsturen naar de aarde. Moest… Tijdens Minerva’s lancering besloot Hayabusa’s automatische piloot wat meer afstand te nemen tot de asteroïde. Dat kleine zetje van de motoren gaf Minerva nét genoeg snelheid om aan de zwakke zwaartekracht van Itokawa te ontsnappen. De robot vloog langs de asteroïde en verdween in de ruimte.

JAXA’s Hayabusa-team heeft nog geen idee waarom de sonde na de eerste landingspoging wegrende. Ook na de tweede poging is de sfeer in Japan gespannen: aanvankelijk leek de sonde te trillen door een stukgeslagen stuwraket. Terechte onrust, bleek later. Hayabusa moest uiterlijk begin december beginnen aan de terugreis, maar de vluchtleiding kreeg de sonde niet zover dat die zijn aandrijving ontstak. De beweging van de asteroïde heeft de sonde ondertussen te ver meegesleept om met zijn huidige brandstofvoorraad terug te keren naar de aarde. Het duurt nog jaren voor Hayabusa daar een tweede kans voor krijgt.