Grootschalig onderzoek zaait twijfel over melk

Melk bevat veel essentiële voedingsstoffen waaronder calcium, fosfor en verschillende vitaminen. Met name calcium speelt een belangrijke rol bij het stevig houden van ons skelet. Aangezien zestig procent van alle calcium die we dagelijks binnenkrijgen afkomstig is uit melk, en melkproducten zoals kaas en yoghurt, is het niet zo vreemd dat voedingsdeskundigen adviseren om voldoende van deze producten te nuttigen. Maar of dat advies ook terecht is? Zweedse wetenschappers uiten deze week hun twijfel in The British Medical Journal.

Voorzichtige conclusie

De Zweden concluderen: een hoge melkconsumptie gaat niet samen met een lager risico op botbreuken en kan zelfs samengaan met een hoger risico op botbreuken of overlijden. Die conclusie klinkt voorzichtig en dat is hij ook. In de studie is alleen gebruik gemaakt van observaties. Er is wel een relatie gevonden, maar de wetenschappers kunnen niet aantonen dat het drinken van veel melk ook echt de oorzaak is van botbreuken of overlijden. Theoretisch zou het bijvoorbeeld zo kunnen zijn dat de relatie tussen botbreuken en het drinken van veel melk verklaard kan worden doordat mensen die gevoelig zijn voor osteoporose uit voorzorg extra veel melk drinken. Zolang de observaties uit deze studie niet ondersteund worden door aanvullend onderzoek is het dan ook niet mogelijk hier voedingsadviezen op te baseren.

Drie glazen per dag

De Zweden, onder leiding van orthopeed Karl Michaëlsson, deden jarenlang onderzoek naar het voedingspatroon van ruim 100.000 van hun landgenoten. Ruim 61.000 vrouwen en 45.000 mannen schreven regelmatig op welke melk, melkproducten en andere voedingsmiddelen zij binnen kregen en in welke hoeveelheden. Daarnaast gaven zij regelmatig gegevens over hun lengte, gewicht en leefomstandigheden door aan de onderzoekers.

Via de nationale registers hielden Michaëlsson en zijn team bij welke personen er, gedurende de studieperiode van 1997 tot 2010, kwamen te overlijden en wie er in het ziekenhuis werd opgenomen met een botbreuk. Zo kwamen zij erachter dat vrouwen die veel melk drinken (meer dan 680 milliliter per dag, wat overeenkomt met ongeveer drie glazen) vaker botbreuken oplopen, en dan met name in de heup, dan vrouwen die minder dan één glas melk per dag drinken. Bovendien zagen zij, bij zowel mannen als vrouwen, dat melkdrinkers een grotere kans hebben om te overlijden dan mensen die nauwelijks melk drinken.

D-galactose

Michaëlsson denkt dat de nadelige effecten van melk te verklaren zijn doordat er heel veel lactose inzit. Lactose wordt in het lichaam afgebroken tot D-glucose en D-galactose. Van deze laatste stof is bekend dat het schadelijk is voor proefdieren. Muizen die een dosis van 100 milligram per kilogram D-galactose krijgen toegediend hebben last van chronische ontstekingen, achteruitgang van de hersenen (neurodegeneratie) en een verminderde afweer. Ze worden versneld oud en gaan vaak eerder dood dan hun broertjes en zusjes die geen D-galactose binnenkregen.

Om verhoudingsgewijs dezelfde dosis binnen te krijgen als een muis zou een mens 6 tot 10 gram D-galactose moeten nuttigen. Dat klinkt veel, maar in melk zit zoveel lactose dat één glas al goed is voor ongeveer 5 gram D-galactose. Met twee glazen melk zit je dus al aan de dosis van de muis. Maar heeft dat bij ons ook dezelfde effecten? Dat hebben de Zweden onderzocht door bij een deel van de proefpersonen te kijken naar markers voor ontsteking en verouderingsprocessen. Inderdaad bleek het drinken van veel melk in verband te staan met de aanwezigheid van ontstekingsstofjes en moleculen die veroudering bevorderen. Maar ook hier is niet duidelijk of het ophopen van de stofjes een direct gevolg is van het drinken van veel melk.