De ijskap op Groenland smelt en water op de rotsbodem onder het ijskap werkt hierbij als glijmiddel. De ijskap beweegt dan sneller naar de oceaan. Roderik van der Wal en collega’s van de Universiteit van Utrecht vertellen in Science dat de snelheid van glijden in westelijk Groenland in de afgelopen zeventien jaar echter is afgenomen en dat de ijskap zich (nog) niet terugtrekt.
Groenlandse ijskap
Groenland is niet meer zo wit als 150 jaar geleden. Hoe snel de Groenlandse ijskap van drie kilometer dik zal smelten met de huidige temperatuursstijging is onbekend. Door het afsmelten kan de globale zeespiegel hierdoor tot 6,5 m stijgen – een humanitaire ramp voor arme laaggelegen landen en een veelal economische ramp voor rijke laaggelegen landen zoals Nederland.
Ten opzichte van het gemiddelde tussen 1988-2006 is het aantal smeltdagen per jaar in 2007 vooral in het zuiden toegenomen. Bron: NASA
Waterafvoer
Een deel van het smeltwater komt op de rotsbodem terecht via grote gaten en spleten in het ijs. Daar werkt het water als glijmiddel voor de ijskap en gletsjers. Meer water zorgt voor een hoge waterdruk en sneller afglijden. Maar er zitten ook grote verschillen in het afglijden van het ijs. Deze snelheid, gemeten met GPS-ontvangers, kan in een paar dagen wel met een factor vier verschillen: tussen 100 m en 400 m per jaar. Algemene stelregel is dat het ijs in de zomer sneller glijdt dan in de winter.
Met een breedte van 20 en een lengte van 70 km is de Peterman gletsjer de grootste van noordelijk Groenland. Gletsjers zijn niet meegenomen in de studie. Bron: NASA
Snelheid
Op een grotere tijdsschaal werkt het echter anders. In tegenstelling tot de verwachting, is de jaarlijkse snelheid van afglijden van het ijs de afgelopen zeventien jaar juist licht afgenomen (10%). En dat terwijl het steeds warmer wordt op aarde, ook op grote delen van Groenland. De Utrechters denken dat de ijskap dunner wordt en dus minder druk geeft of dat de helling van de rotsbodem is afgenomen.
Terugtrekken
Ander opvallend detail is dat op jaarlijkse basis de snelheid van glijden geen invloed heeft op het terugtrekken van het ijsfront, de scheidslijn tussen ijs en rotsbodem. In de Science-publicatie zelf staat dat het afvoersysteem van het water zich blijkbaar aanpast. In een interview aan Trouw geeft Roderik van der Wal, de hoofdauteur van artikel in Science, een verdere uitleg: “Na verloop van tijd heeft het smeltwater kanalen uitgesleten onder het ijs. Die worden steeds groter. Daardoor wordt het smeltwater sneller afgevoerd, kan het geen druk opbouwen en komt de gletsjer weer vast te liggen.” Het ijs glijdt dus minder snel en “de ijskap werkt dus als een zelfregulerend mechanisme”. De invloed van dit fenomeen op de geschatte stijging van de zeespiegel is dus minimaal.
De Jakobshavn gletsjer in westelijk Groenland slinkt al meer dan 150 jaar; het afkalven van het ijs gebeurt steeds meer landinwaarts. Bron: NASA
Het onderzoek van Van der Wal en collega’s gaat over een deel van de ijskap zonder in zee uitmondende gletsjers. “Op het moment is over dat soort gletsjers (zoals Jakobhavn) weinig bekend maar ze kunnen potentieel erg belangrijk zijn voor zeespiegelstijging. Het laatste woord over de bijdrage van ijskappen aan zeespiegelstijging is dus nog lang niet gesproken.”
Referentie:
Van der Wal et al., 2008. Large and Rapid Melt-Induced Velocity Changes in the Ablation Zone of the Greenland Ice Sheet. Science 321: 111-113.
Zie ook:
- Groenland stijgt door smeltend ijs (Kennislinkartikel)
- Zeespiegel stijgt sneller dan verwacht (Kennislinkartikel)
- Wereldrecord ijssmelten gebroken! (Kennislinkartikel)
- Grootste ijs-shelf op noordelijk halfrond opgebroken (Kennislinkartikel)
- Kennislink Pooldossier (Kennislink dossier)
- Noordpool warmt sneller op (Kennislinkartikel)
- Poolkap smelt sneller dan voorspeld (Kennislinkartikel)
- Zeespiegel stijgt bijna kwart meter bij smelt ijs
- Klimaatspecial Live Earth (Kennislink dossier)
- Gletsjer glijdt trager