Groenland is het op één na grootste reservoir van landijs. Door de stijgende temperatuur op aarde smelt dat ijs echter in recordtempo. Eén van de gevolgen daarvan is dat de druk van het ijs op de rotsbodem afneemt, waardoor het land zelf stijgt. En wel met 35 mm tussen 2001 en 2006! Dit hebben de onderzoeker Abbas Khan en collega’s 1 november gepubliceerd in Geophysical Research Letters.

Groenland is bedekt onder een ijslaag van maximaal 3 kilometer dik. Het totale ijsvolume is ongeveer 2,5 miljoen kubieke kilometer. Totale afsmelting van het ijs op Groenland zou resulteren in een metershoge stijging van de zeespiegel, met alle dramatische gevolgen vandien. Deze afsmelting is door de klimaatverandering echter al enige tijd aan de gang. Tussen 2002 en 2005 smolt het Groenlandse ijs met ongeveer 239 kubieke kilometer per jaar. De zeespiegel steeg als gevolg hiervan met tienden van millimeters per jaar omdat er meer afsmolt dan dat erbij kwam door sneeuwval.

Volgens Khan en collega’s zal de afname van ijs ook minder zwaar drukken op de Groenlandse landmassa, waardoor het land zelf iets zou kunnen stijgen. “De aarde is elastisch en als je een grote massa er op plaatst, zal de aardkorst inzakken. Bij het verwijderen van het gewicht zal de aardkorst weer stijgen” zo legt Khan van het Deense Nationale Ruimte Centrum in Kopenhagen uit aan New Scientist. In dit geval is de grote massa het ijs, zo voegt hij toe. De wetenschappelijke term die aan dit fenomeen heeft gekregen, is het ‘isostatisch evenwicht’. Het noorden van Europa ondervindt hier nog steeds de gevolgen van na het verdwijnen van de ijskap van de laatste ijstijd.

Van 2001 tot 2006 is met behulp van GPS apparatuur onder het ijs de stijging van het land gemeten. Tweederde van de genoemde 35 mm stijging kon worden toegeschreven aan de massavermindering van twee gletsjers. De rest van de stijging werd veroorzaakt door smelting van het zuidoostelijke deel van de ijskap.

Het afsmelten van de ijskap op Groenland kan worden onderverdeeld in twee categorieën. De eerste categorie is het directe smelten van de ijs op de ijskap zelf. Het tweede is de afvoer van gletsjerijs in de Atlantische oceaan. Dit gebeurt ook in het zuidoosten van Groenland door de gletsjers Helheim en Kangerdlugssuaq. Daarnaast blijken de twee gletsjers het ijs versneld af te voeren.

Het versnelde afvoeren van het gletsjerijs zou wel eens te maken kunnen hebben met een toename van water tussen de rotsbodem en het ijs. Het water zou hier terecht komen door verticale gaten in het landijs tot de bodem. Deze toename zorgt ervoor dat het ijs sneller afglijdt richting de oceaan.

Door de stijging van Groenland zal het eiland zichzelf ironisch genoeg misschien wel weer deels redden van verdrinking door de zeespiegelstijging.

Noord-Atlantische regio

Een nieuw onderzoek gepubliceerd in 2010 liet wederom zien dat Groenland stijgt. Ook IJsland, Spitsbergen en een deel van Canada zou rijzen met snelheden gelijk of meer dan 0,5 mm per jaar.

Referenties:

Khan et al., 2007. Elastic uplift in southeast Greenland due to rapid ice mass loss. Geophysical Research Letters 34: L21701.

Jiang et al., 2010. Accelerating uplift in the North Atlantic region as an indicator of ice loss. Nature Geoscience, online publikatie.