Zullen wij nóg een eeuwwisseling meemaken? Voor kinderen is dat geen theoretische vraag. Mensen worden steeds ouder, mede dankzij de medische wetenschap. De kans om honderd jaar te worden, is daardoor steeds groter.
Gezondheid is altijd een belangrijke drijfveer geweest om wetenschappelijke grenzen te verleggen. Anthonie van Leeuwenhoek construeerde in de zeventiende eeuw de eerste microscoop om de kleinste onderdelen van het lichaam te bekijken. Toen de natuurkundige Wilhelm Röntgen aan het einde van de negentiende eeuw een nieuw soort straling ontdekte, beet hij zich helemaal in het onderzoek vast, omdat hij hoopte dwars door zijn hand te kunnen kijken. Dat was een lang gekoesterde wens van medici.
Opereren zonder het menselijk lichaam in te hoeven, bijvoorbeeld bij een aandoening van de hersenen, zou een uitkomst zijn. Zo ver is het in veel gevallen nog niet, maar er wordt aan gewerkt. Bron: Siemens
Lang niet alle wensen van artsen zijn al in vervulling gegaan. Zo wordt er nog veel te veel gesneden. Stel je voor, een operatie waar geen mes aan te pas komt. Zonder verwondingen worden kankergezwellen verwijderd. Een wortelkanaalbehandeling zonder boor. Misschien dat dit mogelijk wordt met een nieuwe manier om geluid toe te passen. Nu al verwijdert een tandarts tandsteen met een supersnel trillend instrument. Het onhoorbaar hoge geluid dat zo ontstaat, trilt elke aanslag op de tanden los. Natuurkundigen werken nu ook aan het gebruik van dergelijk ultrasoon geluid in de operatiekamer.
Opereren met geluid
Gail ter Haar van het Engelse Royal Marsden Hospital liet zien dat goed gerichte geluidsgolven kankergezwellen kunnen verwijderen uit de lever, nieren en prostaat. Het geluid word zó sterk samengebundeld op één plek, dat de kankercellen ogenblikkelijk verbranden. Het is hetzelfde effect als zonlicht, dat met een vergrootglas wordt geconcentreerd op een velletje papier. Het voordeel van geluid is echter dat het gemakkelijker door het lichaam heengaat. De chirurgen kunnen volstaan met enkele speciale luidsprekers op de buik. Zonder schade aan te richten gaan de geluidsgolven door het lichaam heen. Pas op de plek waar alle geluid samenkomt, zijn de trillingen zo intens dat het zieke weefsel verschroeit.
Dat blijkt zeer precies te kunnen. Een fractie van een millimeter naast de verschroeide cellen zitten volledig onbeschadigde cellen. Het grensvlak met het behandelde gebied is slechts zes cellen dik. Dat is dunner dan met een scalpel, een chirurgisch mes, bereikt kan worden. Deze methode voorkomt ook inwendige bloedingen, normaal een ernstige complicatie bij dergelijke operaties. De hitte zorgt er namelijk ook voor dat het beschadigde deel van de organen wordt dichtgeschroeid, net als een biefstuk op een gril. Er moet nog veel onderzocht worden, voordat deze techniek in elke operatiekamer kan worden toegepast. Zo weten de onderzoekers nog niet hoe het lichaam reageert als grotere gezwellen op die manier worden behandeld. Bovendien zijn de speciale luidsprekers nu nog moeilijk te hanteren. Het is echter wel een veelbelovend idee.
In het Alington Cancer Center in Texas zijn ook andere ideeën onderzocht, bijvoorbeeld een methode om bestralingen minder bijwerkingen te geven. De radioactieve straling doodt in veel gevallen wel de kankercellen, maar ook gezond weefsel bezwijkt dikwijls onder de intense straling. Daardoor is dit een zware behandeling en kost het lange tijd om te herstellen. De groep in Texas experimenteert met technieken om de radioactiviteit nauwkeuriger toe te dienen. Zo is het mogelijk gebleken om radioactieve deeltjes door het lichaam te laten transporteren naar het kankerweefsel. Dan kunnen ze precies op de goede plek stralen.
Het is daarbij de kunst om de deeltjes precies naar de goede plek te dirigeren. Ze kunnen bijvoorbeeld meeliften met stoffen die toch al op weg zijn naar een tumor, bijvoorbeeld antistoffen die het lichaam aanmaakt in een poging om het gezwel te bezweren. Het is al gelukt om een radioactieve isotoop van yttrium te binden aan de antistof IGM. Nu kan getest worden of het afweersysteem van het lichaam inderdaad dit duo naar de tumor dirigeert. Voor verschillende vormen van kanker zijn waarschijnlijk verschillende duo’s nodig. Er moeten dus veel verschillende combinaties worden uitgeprobeerd.
Veel onderzoek richt zich ook op het ontrafelen van de oorzaak van ziektes. Hoe ontstaat astma? Waardoor raakt het immuunsysteem bij veel mensen van slag? Bij veel ziektes zijn de oorzaken complex. Het helpt om te onderzoeken hoe de stofdeeltjes die we inademen het longweefsel beïnvloeden. Om de ingewikkelde processen in het lichaam te ontrafelen, zijn nauwkeurige instrumenten nodig. Reageerbuisjes en een microscoop zijn lang niet altijd toereikend om te zien wat er gebeurt. Er zijn lasers nodig om heel precies de chemische reacties op een bepaalde plaats te onderzoeken en te manipuleren. Er komen elektronenmicroscopen aan te pas, deeltjesversnellers en precieze sensoren. Het hele arsenaal van natuurkundige instrumenten wordt ingezet om ons lichaam beter te begrijpen. Het eeuwige leven zullen we er niet mee krijgen. De dilemma’s waarmee medici worden geconfronteerd, zullen er niet mee worden opgelost. Maar wie weet komt daar ooit wel een nieuw operatiemethode uit voort. Of een beter medicijn tegen kanker.