Houd een sterke magneetspoel naast iemands hoofd en – afhankelijk van de plek – kan de proefpersoon even niet meer praten, ziet hij lichtflitsen of schiet zijn arm de lucht in. Transcranial Magnetic Stimulation (TMS) ontwikkelt zich razendsnel tot een nieuwe onderzoeksmethode. Delen van de hersenen kunnen zo tijdelijk worden stilgelegd of gestimuleerd.
TMS maakt gebruik van de electrische eigenschappen van het brein. De hersenen communiceren via kleine stroompjes in zenuwbundels. Een sterk magneetveld kan in diezelfde zenuwbundels stroompjes opwekken of tenietdoen; TMS is zo een niet-invasieve techniek om de werking van het brein te onderzoeken en te beinvloeden, terwijl het effect na enige minuten weer verdwijnt.
Op die manier kunnen in gezonde personen tijdelijk hersengebieden worden uitgeschakeld. Waren onderzoekers vroeger afhankelijk van ongelukken als hersenbloedingen, nu kunnen ze de betrokkenheid van delen van het brein direct onderzoeken. Zap een milliseconde met de magneet en de proefpersoon kan een woord niet meer herkennen of niet meer uitspreken.
TMS wordt inmiddels beproefd als behandelmethode voor diverse aandoeningen. De magneetvelden worden dan niet eenmalig, maar pulserend toegepast gedurende langere tijd en in meerdere sessies. Deze zogenaamde repeterende of rTMS is al toegepast bij milde depressie. De resultaten van 25 studies laten een matige antidepressiewerking zien, waarvan de klinische waarde nog wordt betwist. Maar het is een begin.
Peppillen
Anderen hebben de magneetspoel al ingezet om de werking van gezonde hersenen te stimuleren. Amerikaanse onderzoekers lieten proefpersonen een raadsel oplossen en dit verliep sneller onder invloed van TMS. Hoewel de werking van dergelijke ingrepen volstrekt onduidelijk is, wordt er volop gespeculeerd over de mogelijkheden van TMS voor verbetering van het geheugen en andere intellectuele vaardigheden. Misschien gaat studeren ooit beter met TMS.
Uit projecten binnen het futuristische Amerikaanse onderzoeksprogramma DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) blijkt dat zelfs het Amerikaanse Ministerie van Defensie veel verwacht van deze techniek. In dit geval voor het bestrijden van oververmoeidheid bij piloten. Eindeloos koffiedrinken en peppillen slikken heeft zo zijn nadelen en een helm uitgerust met magneetspoelen zou de vermoeide soldaten op het juiste moment een stimulans kunnen geven, door de hersengebieden die betrokken zijn bij vermoeidheid en waakzaamheid te beïnvloeden. Hoewel futuristisch noemen de betrokken onderzoekers de resultaten bemoedigend.
De Utrechtse psychiater prof. Frank Koerselman stelde in 2003 voor om magneetstimulatie te gebruiken als experimentele behandeling van psychisch gestoorde delinquenten, waarvan twijfelachtig is of ze ooit kunnen worden vrijgelaten. Aangezien sommige TBS’ers een persoonlijkheidsstoornis hebben die te maken heeft met onderactiviteit van bepaalde delen van het brein, zou stimulering van die hersengebieden de patienten gevoeliger kunnen maken voor therapie.
Koerselman pleitte voor meer onderzoek en het idee om TMS standaard naast medicatie en psychotherapie toe te passen. Het voorstel strandde spoedig binnen het Ministerie van Justitie omdat het moeilijk zou zijn de werkzaamheid van TMS objectief vast te stellen. Magneetstimulatie is daarmee weer uit de aandacht verdwenen, maar de keuze TBS of TMS zal de komende jaren ongetwijfeld weer de kop opsteken.