Ooit per post een briefje ontvangen met de vraag: ‘wilt u genetisch veranderd voedsel? Kruis aan JA/NEE.’? Waarschijnlijk nooit, misschien uitgezonderd de enkele Nederlanders die in 2001 werden uitgenodigd om hun stem over gentechnologie te laten horen in het publieke debat ‘Eten & Genen’. Maar daarvoor was het toen al te laat, vonden de deelnemers zelf. De wereld om Nederland en Europa heen was volop bezig met genetisch gesleutel in planten en dieren – en accepteerde de techniek – eraan ontsnappen leek onmogelijk.
Dat gentechnologie in voedsel een dagelijkse realiteit gaat worden, onderstrepen nu ook Nederlandse onderzoekers in een gezamenlijk rapport van de Gezondheidsraad, de Commissie Genetische Modificatie (COGEM) en de Commissie Biotechnologie bij Dieren (CBD). In de zogenaamde ‘Trendanalyse Biotechnologie 2009’ constateren de wetenschappers dat het genetisch veranderen van planten en dieren wereldwijd zo snel verloopt, dat inmenging in Europese en dus ook Nederlandse voedselproducten onvermijdelijk is.
Volgens het rapport is het te laat om het tij te keren: een kwestie van dweilen met de kraan open. En dat gaat ten koste van de keuzevrijheid van de consument die liever geen gentechnologie in zijn eten wil vinden.
Op dit moment krijgt vooralsnog ons vee genetisch veranderd voedsel voorgeschoteld, maar langzaamaan zullen steeds meer genetisch veranderde planten in de supermarkt verschijnen – we hebben het dan vooral over geïmporteerde groente, zoals maïs en soja. In de wat verdere toekomst komen daar rijst en wellicht zelfs tomaten.
Omdat voedselverwerkers in het buitenland niet zoveel letten op gentechnologie, komen de natuurlijke en de genetisch gemodificeerde (GM) groente bij het oogsten gewoon door elkaar te liggen. Het verschil kun je aan de buitenkant niet zien, dus er is geen sorteren aan. Wanneer Nederland vervolgens de groenten importeert, wordt het geëtiketteert met de opmerking dat de groente deels genetisch gemodificeerd is.
De eerste groentesoort waarvan we dat merken zal soja zijn – maar meer zullen volgen, schrijven de onderzoekers. Dat komt doordat de groei aan GM-gewassen in het buitenland alsmaar toeneemt. In Zuid-Amerika bijvoorbeeld is bijna alle soja genetisch gemodificeerd, en in Azië planten boeren steeds vaker gentechrijst.
Door de groei van GM-gewassen en het feit dat ze in het buitenland alles op één hoop gooien, worden gegarandeerd gentechvrije groenten steeds zeldzamer, en dus ook duurder. Maar is het straks onmogelijk om eraan te komen? Frank van der Wilk, mede-auteur van het rapport denkt van niet. “Gentechvrije soja uit Brazilië bestellen is mogelijk, maar het moet apart geselecteerd, ingepakt, en vervoerd worden. Dat is veel duurder dan wanneer je niet op gentechnologie let, en alle geteelde soja gewoon in één grote silo gooit.”
Uiteindelijk betekent het dat keuzevrijheid kan blijven bestaan, zolang je er maar genoeg geld voor over hebt. “Maar niet iedereen heeft zoveel geld aan voedsel te besteden”, merkt Van der Wilk op. Die mensen zullen – of ze nu willen of niet – GM-voedsel moeten kopen. Voor de mensen die het wel kunnen betalen, is keuzevrijheid overigens niet honderd procent zeker. Volgens de onderzoeker de afzetmarkt aan dure gentechvrije groente groot genoeg blijven. Wanneer de groep mensen die het iets kan schelen steeds kleiner wordt, is het voor bedrijven snel te duur om aparte, gentechvrije groente te blijven verkopen.
Had de keuzevrijheid minder in het nauw gezeten als de overheid veel eerder aan het publiek had gevraagd om hun mening over gentechnologie in het voedsel? “Moeilijk te zeggen”, antwoordt Van der Wilk. “Het enige wat je dan als overheid had kunnen doen is met andere landen praten over aparte gentechvrije teelt. Maar Europa wordt steeds minder belangrijk; dus of dat nou had geholpen? Ik weet het niet zeker, maar ik geef het weinig kans.”
Zie ook
Wordt Nederland gentechvrij? (Kennislinkartikel)
Dossier genetisch gemodificeerd voedsel (Kennislink)
Weinig bezwaar tegen goedkope gentechboter (Kennislinkartikel)
Lees het rapport ‘Trendanalyse Biotechnologie 2009’
Meer biotechnologie op Ditisbiotechnologie.nl