De drie botten die in het onderzoek gebruikt werden.

Max-Planck-Institute EVA

Het DNA dat voor de studie gebruikt werd, is afkomstig van drie vrouwelijke Neanderthaler botten uit Kroatië. Met een fijn tandartsboortje haalden de wetenschappers in totaal 400 milligram botpoeder van de botten af. Het is lastig om hieruit de juiste informatie te halen. Het 40.000 jaar oude DNA bestaat uit hele kleine fragmentjes en heeft een hoop beschadigingen. Bovendien is de genetische informatie vaak vervuild. 95 procent van het DNA in het botpoeder is van bacteriën en microorganismen die de botten van de Neanderthaler koloniseerden na de dood. Daarnaast is er risico op vervuiling met het DNA van de onderzoekers zelf. Door te werken in een zeer steriel laboratorium werd die vervuiling teruggedrongen tot minder dan 1 procent.

Europeaan 1 tot 4 procent Neanderthaler

Wat uiteindelijk overblijft is puur Neanderthaler DNA. Uit 400 milligram botpoeder kwam genoeg DNA om 60 procent van het genoom van de Neanderthaler in beeld te brengen. Dat genoom werd vervolgens vergeleken met dat van de chimpansee en vijf moderne mensen uit verschillende delen van de wereld (Zuid-Afrika, West-Afrika, Papua-New-Guinea, China en Frankrijk). Het genoom van de Neanderthaler vertoont meer overeenkomsten met dat van niet-Afrikaanse mensen dan met dat van Afrikaanse mensen. Daaruit leiden de wetenschappers af dat de Neanderthaler en de moderne mens seks met elkaar hebben gehad. Die stelling is al lang punt van discussie binnen de wetenschap.

Waarom gaan de wetenschappers uit van seks tussen beide mensensoorten? Neanderthalers leefden tussen 400.000 jaar geleden en 30.000 jaar geleden in grote delen van Europa en West-Azië. De moderne mens ontstond zo’n 200.000 jaar geleden in Afrika en trok vanuit daar richting Europa en Azië. Ergens onderweg, waarschijnlijk in het Midden-Oosten, zijn Neanderthaler en moderne mens elkaar tegen gekomen en hebben zij DNA uitgewisseld. Svante Pääbo, leider van het onderzoek naar het Neanderthaler genoom, schat daarom dat het genoom van de huidige Aziaten en Europeanen voor 1 tot 4 procent uit DNA van de Neanderthaler bestaat. Iedereen die niet uit Afrika komt, draagt een klein beetje Neanderthaler in zich.

Richard Green, eerste auteur van het onderzoek, met replica’s van de schedel van een Neanderthaler en de drie botten die in Kroatië werden gevonden.

Jim MacKenzie/UC Santa Cruz

Positieve selectie

Vergelijking tussen het genoom van de Neanderthaler en dat van de moderne mens leverde nog meer informatie op. Zo zijn er een aantal genen die de laatste honderd duizenden jaren bij de moderne mens flink in frequentie zijn gestegen. Op die genen is waarschijnlijk positief geselecteerd sinds de laatste gemeenschappelijke voorouder van Neanderthaler en moderne mens. Het zijn genen die te maken hebben met cognitieve ontwikkeling; ontwikkeling van de schedel, ribbenkast en tanden; energie metabolisme; het uiterlijk van de huid; en wondheling. Mutaties in die belangrijke genen leiden tegenwoordig tot aandoeningen als autisme, vergroeiingen van het skelet, en diabetes.

Het genoom van de Neanderthaler bevat heel veel informatie over de soort zelf, maar ook over de evolutie van de mens. In deze verkenningsstudie zijn alleen een aantal opvallende zaken in het Neanderthaler genoom aangestipt. In de komende jaren kan het onderzoek verder worden uitgediept, bijvoorbeeld door de genen die ons mens maken in meer detail te bekijken.

Lees meer over Neanderthalers en de evolutie van de mens op Kennislink

Oeps: Onbekende tag `feed’ met attributen {"url"=>"https://www.nemokennislink.nl/kernwoorden/neanderthaler/evolutie/mens/index.atom?m=en", “max”=>"5", “detail”=>"minder"}