Sommige mensen zijn bij hun geboorte al genaaid door Moeder Natuur: ze dragen genetische aanleg voor een nare ziekte. Zo kunnen iemands genen bijvoorbeeld de hersenziekte Alzheimer sneller doen ontstaan. Inmiddels is de lijst met ziekmakende genen al ruim 1000 genen lang. En zoals je op sites als NU.nl kunt lezen, komen er wekelijks nieuwe bij.
Daar springen internetbedrijfjes handig op in door commerciële DNA-tests aan te bieden. De klant geeft dan wat speeksel af, stuurt het op, en krijgt na een week of twee het resultaat: ‘u hebt aanleg voor zus of zo’. Handig om zoiets ruim op tijd te weten, want vaak kun je door een verandering in levensstijl tegen je aanleg vechten. Iemand met aanleg voor diabetes zou bijvoorbeeld al beter op suiker kunnen gaan letten.
Helaas geven deze genetische tests soms tegenstrijdige uitslagen – maar daar valt wat aan te doen. Dat schrijven vier Amerikaanse genetici, waaronder de enigszins beroemde Craig Venter, in het tijdschrift Nature. De wetenschappers stuurden het DNA van vijf personen naar twee commerciële genetische zelftest-bedrijven en vergeleken de uitslagen. Hoewel de bedrijven ongeveer gelijke risico’s voorspelden voor aandoeningen als multiple sclerose (MS) en een hartaanval, bleken ze voor prostaatkanker en diabetes tegenovergestelde risico’s te geven.
Dat is niet goed, want een op die manier kan een genetische zelftest misschien overdreven somber zijn, of geeft hij juist een vals gevoel van veiligheid.
De Amerikanen vinden dat genetische zelftests waarover de bedrijven geen betrouwbare voorspellingen kunnen doen, niet meer mogen worden gemaakt. Voor sommige aandoeningen waarover de bedrijven voorspellingen deden, zoals diabetes type 2, zijn simpelweg te weinig genen bekend, maar dat kan in de toekomst veranderen. Toch zijn sommige ziekten zo ingewikkeld, dat het maar de vraag is of de oorzaak echt bij de genen ligt – een genetische zelftest is dan sowieso waardeloos.
Toch zijn de onderzoekers niet een en al negatief over commerciële DNA-tests. Wanneer een test zich maar baseert op stevig bewijs voor een ziekterisico, zien de genetici geen bezwaar. “Ze kunnen helpen om goede keuzes in levensstijl te maken”, schrijven ze. De wetenschappers hopen zelfs op een uitbreiding van DNA-tests. Zo zou je genetische aanleg voor het krijgen van bijwerkingen door medicijnen ook kunnen meenemen, aldus de wetenschappers.