Plannen gemaakt voor donderdag? Dat was dan wel heel optimistisch gedacht. Tenminste, zo wilden sommige onheilsprofeten ons deze week laten geloven. Op woensdag 29 september zou de aarde vergaan door een enorme botsing met de asteroïde Toutatis. De overheid hield het natuurlijk allemaal stil. Sterrenkundigen staan met de oren te klapperen: “Toutatis komt niet eens in de buurt!” klinkt het op de discussielijst CCNet. De asteroïde zal op anderhalf miljoen kilometer langs ons heen razen: vier keer de afstand tussen aarde en maan. Met kleine telescopen is de asteroide net te zien – maar alleen vanaf het zuidelijk halfrond.

Update: 29 september

Toutatis kwam vandaag zó dichtbij, dat sterrenkundigen een parallaxmeting uit konden voeren. Dat is een methode om de afstand tot een voorwerp te meten.

Telescopen op verschillende plaatsen op aarde zien de asteroïde elk tegen een iets andere achtergrond. Je kunt dat zelf nadoen met je eigen wijsvinger. Steek je arm recht vooruit en steek je wijsvinger (de “asteroïde”) omhoog. Kijk nu eerst met je linkeroog en daarna met je rechteroog naar je vinger: als je goed kijkt zie je de achtergrond verspringen op het moment dat je van oog wisselt. Met wat hoekberekeningen en meetkunde is uit die verschuiving de afstand tussen oog en vinger te bepalen. Sterrenkundigen konden dezelfde truuk toepassen op Toutatis: 1.607.900 kilometer, wat prachtig overeen komt met computerberekeningen van Toutatis’ baan.

Sterrenkundigen weten al jaren dat Toutatis bestaat: de asteroïde werd namelijk in 1989 ontdekt. Sinds toen hebben sterrenkundigen de baan van de asteroïde nauwkeurig in kaart gebracht.

Toutatis kreeg zijn naam van zijn Franse ontdekker C. Pollas en die kende zijn klassiekers: Toutatis is de oorlogs- en hemelgod die Asterix en Obelix met regelmaat aanroepen. De twee helden zijn maar voor één ding bang – dat de hemel op hun hoofd valt. Toutatis op je hoofd is inderdaad geen pretje.

De asteroïde is een lelijke stenen aardappel van 4,6 × 2,4 × 1,9 kilometer groot. Toutatis is een zogenaamde NEO: een Near Earth Orbit-asteroid, oftewel een asteroïde die in zijn rondje rond de zon de baan van de aarde snijdt.

Elke vier jaar komt Toutatis bij ons in de buurt. Dan weer wat dichterbij, dan weer verderaf: door de samenspelende zwaartekracht van zon, aarde en Jupiter is de baan niet exact te bepalen. “We halen in de voorspellingen een nauwkeurigheid van een paar kilometer”, zegt Alan Harris van het Amerikaanse Space Science Center: “dat is dus ongeveer de afmeting van Toutatis zelf”. De rots is volgens de baanberekeningen sinds zijn passage in 1353 niet zó dicht bij de aarde gekomen en het duurt tot in 2562 voor de rots weer zo’n scheervlucht maakt. ""

We weten het ondertussen wel: een asteroïde van 10 km breed roeide 65 miljoen jaar geleden de dinosauriërs uit. Films als Deep Impact en Armageddon schreeuwden het van de daken: zo’n ramp zou ons ook kunnen overkomen. Reden genoeg om die dinosaurus-doders op te sporen voor ze inslaan. Als we namelijk in een vroeg stadium weten van een toekomstige inslag, kunnen we proberen die onheilssteen uit de koers te slaan. Het LINEAR (Lincoln Near Earth Asteroid Research-project) zoekt al sinds 1996 naar NEO’s.

Heel dichtbij

Toutatis komt lang niet zo dichtbij als andere asteroïden. In maart van dit jaar trok de dertig meter grote 2004 FH op 43.000 km. langs de aarde. Dat is maar één achtste van de afstand tot de maan. Het record voor dit jaar moet wel voor FU126 zijn. Het stukje ruimtepuin – tien meter in doorsnee – scheerde in maart op maar 6500 km. over ons hoofd. Net iets meer dan de straal van de aarde en dus echt een close shave.

Ook FU126 vormde geen enkel gevaar, hoewel hij veel dichterbij kwam dan Toutatis. Rotsblokken van tien meter groot verbranden namelijk op spectaculaire wijze in de atmosfeer. Bij het LINEAR-project zoeken ze dan ook naar rotsen van kilometers groot, omdat die de grond bereiken en echte schade veroorzaken. Dat de gevoelige telescopen van het project al dwerg-asteroïdes als FU126 en 2004 FH oppikken, is teken dat ze de grotere broeders op ramkoers niet zullen missen. En voor de zekerheid kunnen ze Toutatis in de gaten houden.