De ozonlaag is niet alleen van belang tegen te veel ultraviolette straling. Dat blijkt maar weer eens uit een studie gepubliceerd in Science door een Amerikaans/Canadees onderzoeksteam onder leiding van Kang (Columbia University, VS). Het gat in de ozonlaag bij de Zuidpool heeft namelijk grote invloed op het klimaat op het zuidelijk halfrond.
Ozon (O3) is een schadelijk deeltje: giftig als je het inademt als smog bij het aardoppervlak, maar o zo belangrijk hoog in de stratosfeer op hoogten van 10-50 km, waar het ultraviolette straling tegenhoudt. Groot was de ontsteltenis in 1985 toen bleek dat er een enorm gat in de ozonlaag zat. Snel handelen van onder meer de politiek leidde tot stagnatie en lichte afname van de ozonafbrekende deeltjes in de atmosfeer zoals cfk’s. Inmiddels lijkt het gat in de ozonlaag zich langzaam weer te dichten.
Klimaateffect
Veel minder bekend is dat de ozonlaag ook flinke invloed heeft op het klimaat (temperatuur en neerslag gemeten over dertig jaar). Dat kwam pas in de laatste tien jaar aan het licht. Het blijkt namelijk dat een westelijke luchtstroom dichterbij het Antarctische continent kwam te liggen door het gat in de ozonlaag. Hierdoor werd het kouder in het centrum van Antarctica, terwijl het Antarctisch schiereiland (ten zuiden van Zuid-Amerika) juist opwarmde. Dit wordt vaak aangehaald als bewijs voor de opwarming van de aarde door de grote uitstoot aan broeikasgassen.
Een grote invloed op de regio zelf dus. Steven Feldstein (Pennsylvania State University, VS) gaat in zijn commentaarartikel in Science zelfs zo ver door te stellen dat “het verlies van ozon de dominante reden is voor klimaatverandering op de midden en hoge breedtes op het zuidelijk halfrond in de zomermaanden.”
Neerslagveranderingen
Kang en collega’s laten een nog verrassender gevolg zien: het hele zuidelijke halfrond wordt beïnvloedt door het gat in de ozonlaag. Zij vergeleken de observaties van neerslag voor de periode van 1979-2000 met twee atmosferische modellen, zowel met als zonder gat in de ozonlaag, om de invloed te kunnen vergelijken. Ook gebruikten ze verschillende scenario’s voor de temperatuur van het zeewater en de ijsbedekking. Daaruit bleek dat door het gat in de ozonlaag in de zomer minder neerslag rond 45° viel en meer rond 60° zuiderbreedte; ongeacht variaties in de temperatuur van het zeewater, de bedekking met zeeijs en het type model. Dit was ook al bekend uit eerdere, recente studies.
Veel interessanter echter is dat in de (zuidelijke) zomer meer neerslag in de subtropen tussen 15-35° zuiderbreedte viel. Het gaat om maximaal 0,1 mm per dag. Niet zoveel zou je zeggen, maar op jaarbasis is dat al gauw eenderde meter, wat meer is dan eenderde van de jaarlijkse neerslag in Nederland (690-900 mm). Met name Zuid-Afrika en oostelijk Australië kregen meer water. De reden voor meer regen is waarschijnlijk de Hadleycel, die meer naar het zuiden toe beweegt. Maar hoe dat precies in zijn werk gaat, daar zijn wetenschappers nog niet uit. Ook de variaties in het neerslagpatroon van oost naar west zijn nog een raadsel.
Klimaatverandering op het zuidelijk halfrond wordt dus flink beïnvloedt door het gat in de ozonlaag. Kang en collega’s geven wel aan dat broeikasgassen en sulfaataerosolen ook een rol in het veranderende neerslagpatroon op de lage breedtegraden kunnen hebben gespeeld.
Bronnen:
- Feldstein, F.B., Subtropical Rainfall and the Antarctic Ozone Hole. Science 332 (2011) 925-926.
- Kang et al., Impact of Polar Ozone Depletion on Subtropical Precipitation. Science 332 (2011) 951-954.
Zie ook:
- Volg de grootte van het ozongat (NASA, Engels)
- Lachgas: nieuw gevaar voor de ozonlaag (Kennislinkartikel)
- UV-straling werpt licht op gat in ozonlaag (Kennislinkartikel van Gewoon Bijzonder)
- Herstel ozongat lijkt vooral gevolg van verminderde zonneactiviteit (Kennislinkartikel van NGV Geonieuws)
- Herstel ozonlaag vertraagd (Kennislinkartikel van KNMI)
- Is de ozonlaag zich aan het herstellen (Kennislinkartikel van KNMI)