Schokgolven en botsingen vlakbij een hete jonge ster – Hubble legde het haarscherp vast. Sterrenkundigen uit Noord- en Zuid-Amerika gebruikten de ruimtetelescoop om de ster HH 47 in het sterrenbeeld Vela te filmen. Die braakt langs zijn polen gasstromen van heet, snel bewegend materiaal uit, waarin door snelheidsverschillen enorme schokgolven ontstaan. De onderzoekers schoten in 1994 en 1999 beelden van de ster en publiceerden daarover een artikel in het Astronomical Journal.
Opnames van gasstromen rond de ster HH 47 in het sterrenbeeld Vela, gemaakt met de Hubble ruimtetelescoop. Patrick Hartigan / Rice University Klik op de afbeelding voor een grotere versie.
Hoewel sterrenkundigen in grote lijnen weten hoe sterren ontstaan uit enorme interstellaire gaswolken, zijn de details van het plaatje nog niet ingevuld. Als zo’n wolk van waterstofgas, ijs en stof onder zijn eigen gewicht ineenkrimpt, ontstaat een grote draaiende schijf rond een bolvormige kern – de protoster. In de schijf ontstaan door botsingen planeten, maar veel van het materiaal valt in in spiraalbanen naar de ster. Die lanceert de gasstromen de interstellaire ruimte in – loodrecht op de schijf van gas en stof, want langs de polen zit minder materiaal in de weg. De vorming van zo’n gasstroom lijkt als een rem op de overgebleven schijf te werken, waardoor meer materiaal naar de ster valt en maar een klein gedeelte overlaat om planeten van te vormen.
Co-auteur van Astrofysicus Patrick Hartigan van de Amerikaanse Rice University beschrijft het belang van het onderzoek: “Van een voetbalwedstrijd snap je meer als je een filmpje ziet dan als je maar één foto hebt. Ons filmpje van HH 47 heeft dezelfde rol: in de tijdsopnames zien we de gasstroom bewegen, maar ook pikken we bewegende delen ín de gasstroom op.”
Opnames van gasstromen rond de ster HH 47 in het sterrenbeeld Vela, gemaakt met de Hubble ruimtetelescoop. Patrick Hartigan / Rice University Klik op de afbeelding voor een grotere versie.
De tijdopnames van HH 47 moeten duidelijk maken hoe de natuur van een klont gas een ster-met-planeten bouwt. In de woorden van Hartigan: “Je kunt één plaatje bekijken en daar allerlei theorieën aan ophangen, maar die kunnen zó het raam uit als je hetzelfde verschijnsel in een filmpje ziet”. Aan het onderzoek deden astronomen van Rice University en de universiteiten van Hawaii, Colorado en van het Cerro Tololo Inter-American Observatory (CTIAO) mee.