Kijk je vaak naar ‘Sex and the City’ en ‘Ally McBeal’? Dan zou het best wel eens kunnen dat je meer steun geeft aan het idee dat seks een vorm van recreatie is dan mensen die dat niet doen. En als je naar ‘Friends’ of ‘Seinfeld’ kijkt, beschouw je vrouwen wellicht iets meer als seksobjecten dan wanneer je daar nooit naar zou kijken.
Tenminste, als je de onderzoekers Ward en Friedman mag geloven. Zij laten in hun onderzoek zien dat de samenhang tussen het kijkgedrag van jongeren enerzijds en hun steun voor bepaalde seksuele stereotypes en hun seksuele gedrag anderzijds afhangt van het soort programma dat gekeken wordt en het soort stereotype. Bovendien moet er rekening gehouden worden met andere zaken, zoals het motief om televisie te kijken en de mate van identificatie met bekende TV-persoonlijkheden.
Het kijkgedrag van jongeren, hun steun voor bepaalde stereotypes en hun seksuele gedrag hangt samen met het soort programma dat wordt gekeken. Kijkers van de populaire serie Sex and the City beschouwen seks bijvoorbeeld als een vorm van recreatie. Bron: hbo.com
Seksuele stereotypes
Vanwege de weinige nadruk die televisie legt op de serieuze kanten van seks en vanwege de vertekende beelden van seksuele rollen van vrouwen en mannen, wordt er vaak bezorgdheid geuit over de regelmatige blootstelling van jongeren aan seksueel getinte TV-beelden. Men is bang dat deze beelden een verkeerde invloed hebben op de zich ontwikkelende seksuele ideeën van adolescenten. Seksueel getinte programma’s leggen vaak de nadruk op seksuele relaties als ‘recreatie’: seks wordt afgeschilderd als een oppervlakkige vrijetijdsbesteding, puur en alleen gemotiveerd door fysiek genot en persoonlijke winst. Vrouwen zijn seksobjecten, wier waarde enkel gebaseerd wordt op hun uiterlijke verschijning en hun seksuele aantrekkingskracht. En mannen zijn gedreven door seks en willen koste wat het kost ‘scoren’. Hun waarde wordt bepaald door hun succes bij vrouwen.
Deze drie seksuele stereotypes (seks is recreationeel, vrouwen zijn seksobjecten en mannen zijn gedreven door seks) werden onderzocht door Ward en Friedman. Het kleinschalige onderzoek werd gehouden op één middelbare school, die voornamelijk blanke, joodse, middenstandleerlingen bevatte. De gevonden resultaten gelden volgens de onderzoekers daarom niet automatisch ook voor andere jongeren. Wel is in het onderzoek rekening gehouden met de verschillen in mening tussen jongens en meisjes en met de leeftijd van de deelnemers.
Vrouwen als seksobjecten
De scholieren kregen eerst in een laboratoriumomgeving fragmenten te zien met ofwel een neutrale inhoud (geen seksueel getinte beelden) ofwel één van de drie seksuele stereotypes. Deelnemers die beelden hadden bekeken waarin vrouwen afgebeeld werden als seksobjecten, waren het vervolgens meer eens met dit stereotype dan jongeren die neutrale beelden hadden gezien. Ook was deze groep het meer eens met de stereotype sekserollen, zoals vloeken is erger voor een meisje dan voor een jongen, dan degenen die neutrale beelden hadden bekeken. Hoewel het gevonden effect van het bekijken van dergelijke beelden waarschijnlijk van korte duur is, is er grote kans dat het effect herhaald wordt. De bekeken beelden waren namelijk afkomstig uit onder jongeren populaire programma’s, zoals ‘Friends’ en ‘Seinfeld’. Iedere keer dat een jongere zulk soort programma’s ziet, komen de ideeën over vrouwen als seksobject weer naar boven en worden ze versterkt, zo hypothetiseren de onderzoekers.
De onderzoekers vermoeden dat beelden uit een programma als Friends waarin bijvoorbeeld vrouwen als seksobject worden neergezet bij vaak kijken leiden tot een versterkt stereotype beeld over vrouwen bij jongeren. Bron: Friends
Kijkgedrag en seksuele houdingen
Het kijkgedrag van de jongeren thuis werd ook onderzocht. Het blijkt dat de samenhang tussen het kijkgedrag van jongeren en hun steun voor seksuele stereotypes afhangt van het soort programma dat gekeken wordt en het soort stereotype. Zo werd bijvoorbeeld ontdekt dat jongeren die vaker naar ‘sexy’ prime time programma’s als ‘Sex and the City’ en ‘Ally McBeal’ kijken meer steun geven aan het stereotype dat seks een vorm van recreatie is. Opvallend is dat het kijken naar muziekvideoclips niet samengaat met de steun voor seksuele stereotypes. Dit is verrassend, want veel mensen geloven in de schadelijke effecten van muziekzenders als MTV en TMF voor de seksuele ideeën van jongeren.
Identificatie en motivatie
De hoeveelheid steun die jongeren geven aan bepaalde seksuele stereotypes blijkt eveneens samen te hangen met de mate van identificatie met bekende TV-persoonlijkheden en het motief om televisie te kijken. Scholieren die zich meer identificeren met populaire TV-persoonlijkheden, zijn het meer eens met het idee dat vrouwen seksobjecten zijn. En tieners die met een vriendschap- of gezelschapmotief (bijvoorbeeld: omdat het me helpt mijn problemen te vergeten) televisie kijken, zijn het meer eens met alle onderzochte seksuele stereotypes. Maar televisie kijken voor de lol of uit gewoonte hangt juist samen met minder steun voor deze drie stereotypes. Dit suggereert dat jongeren die zich tot de TV wenden voor ‘vriendschap’, de dominante boodschappen van de televisie eerder accepteren en dat ze meer afgaan op de media voor sociale normen en waarden dan jongeren die de TV niet echt ‘nodig’ hebben en gewoon voor de lol kijken.
Jongeren die televisie kijken om het gevoel van vriendschap of gezelschap te krijgen, zijn gevoeliger voor de seksuele boodschappen in de programma’s. Ze hangen dan ook vaker een seksueel stereotype aan.
Seksueel gedrag
Niet alleen de seksuele ideeën van jongeren, maar ook het seksuele gedrag werd onder de loep genomen. Zo werd ontdekt dat jongeren die vaker muziekvideoclips en praatprogramma’s als ‘Jerry Springer’ kijken en die zich sterker identificeren met populaire TV-persoonlijkheden, meer seksuele ervaring zeggen te hebben. Echter, de informatie over het seksuele gedrag is verkregen via vragenlijsten. Het kan zijn dat de jongeren hun seksuele ervaringen op deze vragenlijsten overdreven dan wel verzwegen hebben, bijvoorbeeld uit opschepperij of schaamte, of omdat ze ingevuld hebben wat zij denken dat als sociaal wenselijk wordt beschouwd.
De andere kant op
Het kijken van seksueel getinte televisieprogramma’s heeft dus niet per se een negatieve invloed op de seksuele houdingen en gedragingen van jongeren. Er moet zelfs rekening mee worden gehouden dat een eventuele invloed ook de andere kant op kan werken: het zou bijvoorbeeld zo kunnen zijn dat scholieren met bepaalde seksuele houdingen en ervaringen media selecteren die qua inhoud aansluiten op hun huidige seksuele visies.