Franse r rukt op in Vlaanderen

De huig-r (die achterin de keel gemaakt wordt) verovert Vlaanderen in hoog tempo: in steeds meer gemeenten wordt de zogenaamde ‘Franse r’ gehoord, met name onder jongeren. De steden lopen voorop in deze taalverandering maar ook kleinere gemeenten volgen. Dit blijkt uit het promotieonderzoek van Evie Tops van de Vrije Universiteit Brussel: een onderzoek naar de Variatie en verandering van de /r/ in Vlaanderen. Voor haar onderzoek interviewde ze 1.912 sprekers uit 89 gemeenten verspreid over heel Vlaanderen.

Trillende r neemt af

De meerderheid van de sprekers (66%) gebruikt nog wel een tongpunt-r, een minderheid maakt een huig-r (28%). Toch komt de zuivere tongpunttrilklank nog maar zelden voor. De trend lijkt ten gunste van de huig-r te zijn: steeds meer jongeren gebruiken deze variant. In dit onderzoek werd geen verschil gevonden tussen het r-gebruik van mannen en vrouwen. Wel blijkt sociale klasse van invloed te zijn op het r-gebruik. Jongeren van de hogere klassen laten een frequenter gebruik van de huig-r zien dan leeftijdsgenoten van de lagere klassen.

Van stad naar platteland

Hoewel de tongpunt- en huig-varianten in de meeste gebieden door elkaar gebruikt worden is er toch een patroon te ontdekken in het r-gebruik. De huig-r is dominant in de stedelijke gebieden: in Oost-Limburg, rond Brussel, Gent en Ronse en in een aantal steden in Vlaams-Brabant (Leuven, Tienen). Vanuit deze steden verspreidt de huig-r zich langzaam naar de omringende kleinere gemeenten. De toename van de huig-r geldt bijna voor heel Vlaanderen, behalve voor sommige plattelandsgemeenten in West-Vlaanderen. Er is dus een duidelijk stedelijke hiërarchie zichtbaar in de verspeiding van de huig-r: de taalverandering begint in de grote steden en wordt in eerste instantie overgenomen door de regionale steden, vervolgens door de kleine steden en als laatste door de niet-stedelijke gemeenten.

Met de Franse slag

Bij de opkomst van de huig-r zijn nog een aantal vraagtekens te plaatsen. Aangenomen wordt dat de huig-r zich in West-Europa verspreid heeft onder invloed van het Frans. In Vlaanderen is de invloed van het Frans onafwendbaar. Vooral de steden met sterk huig-r gebruik zoals Leuven en Tienen hebben vroeger grote concentraties van Franstaligen gehad. Toch is het nog niet duidelijk hoe de huig-r in het Frans zelf terecht is gekomen.