Florence Nightingale (1820-1910) was de tweede en laatste dochter van de zeer bemiddelde Fanny en William, die behoorden tot de hoogste Engelse kringen. Omdat haar vader geen goede huisonderwijzer kon vinden, besloot hij zijn twee dochters zelf les te geven. Ze kregen behalve meerdere talen ook wiskunde onderwezen. Ze ontwikkelde een passie voor feiten en met name cijfermatige gegevens.

Toen ze twintig jaar was, wilde Florence zich verder in de wiskunde verdiepen dan haar vader haar kon leren. Haar motivatie daarvoor was trouwens niet zo vleiend: “Ik denk dat ik meer succesvol zal zijn in een vak dat alleen inzet vergt dan in een vak dat een snel begrip verlangt.” Haar ouders voelde daar niets voor; van een meisje van haar leeftijd en stand werden andere dingen verwacht: huiselijke plichten en de voorbereiding op het huwelijk. Ze moest het dus grotendeels van zelfstudie hebben. Dat deed ze in de vroege ochtenduren wanneer haar nog geen huiselijke plichten werden opgelegd.

Het was haar intussen duidelijk geworden dat ze niet voor een ‘gewoon’ getrouwd bestaan bestemd was. Ze wilde verpleegster worden. Daarvoor vond ze geen gehoor bij haar ouders, want verpleegsters hadden een slechte naam. Uiteindelijk in 1853, ze was intussen drieëndertig jaar, werd ze uitgenodigd om directrice te worden van een Londens ziekenhuis voor dames.

Krimoorlog

Enkele Engelse legereenheden werden naar de Krim gestuurd. Van de oorlogscorrespondent vernam men over de slechte omstandigheden aan het front. De minister van oorlog kreeg de opdracht een groep verpleegsters te sturen. Hij vroeg toen Florence om deze missie te organiseren en te leiden. Ze kwam in een verschrikkelijke situatie terecht. De gewonden misten zelfs de meest noodzakelijke verzorging. De barakken waren over- en overvol en voortdurend werden er patienten aangevoerd. Er heersten besmettelijke ziekten. De sterfte was enorm. Het ontbrak de zieken dan ook aan fatsoenlijk eten, goed drinkwater, behoorlijk sanitair, schone bedden, kleren en verpleging.

Om anderen te overtuigen van de noodzaak van bepaalde veranderingen en ook voor zichzelf om inzicht in de situatie te krijgen, maakt ze gebruik van statistische gegevens die ze zelf verzamelde. Naderhand kon ze laten zien dat de sterfte in de militaire hospitalen grotendeels werd veroorzaakt door besmettelijke ziekten als cholera en typhus. Toen de oorlog afgelopen was, ging ze terug naar Engeland, waar ze zich voor de Britse soldaat bleef inzetten. Hierbij maakte ze gebruik van haar kontakten en vriendschappen met invloedrijke politici, want een officiele (betaalde) functie heeft ze nooit gehad. Dat was voor een vrouw van haar stand in die tijd niet weggelegd.

Een hartstochtelijk statisticus

De vorige eeuw is wel gekarakteriseerd als “De met cijfers bedekte negentiende eeuw”. In die tijd was er een heilig geloof in getallen. Hoe je die zou moeten presenteren, daarover liepen de meningen uiteen. Een belangrijke Engelse statisticus uit die tijd William Farr zei “the dryer the better” en “statistics should be the dryest of all learning”. Maar zo dacht Florence er niet over. Zij wilde dat niet alleen wetenschappers maar ook anderen in een oogopslag konden zien wat ze wilde aantonen.

Bij haar was de statistiek geen doel, maar een middel. Het doel was bijvoorbeeld het bereiken van verbeteringen in de medische voorzieningen van soldaten. Vandaar dat zij zich heeft ingespannen om statistische gegevens zo inzichtelijk mogelijk te presenteren. Ze maakte daarbij gebruik van kleuren en grafieken, waarmee was ze voor die tijd vernieuwend bezig was. Statistiek was voor haar meer dan een instrument.

Florence Nightingale gelòòfde in statistiek. Ze zei dat statistiek “de belangrijkste wetenschap is van de hele wereld, want van haar hangt af de praktische toepassing van elke andere wetenschap (…), want alleen met dit vak krijgen we exacte resultaten van onze waarnemingen.”