Mensen die eenmaal hebben gekozen hoe ze naar een bestemming willen reizen, wijken nauwelijks van deze keuze af. Zelfs wanneer de kans groot is dat ze in de file dreigen te komen. Daardoor staan veel reizigers in de file terwijl dit niet nodig is. Files kunnen korter worden of zelfs voorkomen worden door reizigers anders te laten reizen dan ze van plan waren.

Onderzoek dat uitgevoerd is onder bezoekers van het vierdaagse vuurwerkfestival in Scheveningen laat zien dat vooral mensen zonder reisplan zijn over te halen om voor een ander vervoersmiddel te kiezen. Files ontstaan doordat het aanbod van voertuigen groter is dan het wegennetwerk aankan. Dit gebeurt dagelijks wanneer mensen allemaal rond hetzelfde tijdstip op hun werk moeten zijn, of ’s avonds wanneer iedereen weer terug naar huis wil. Ongelukken of slecht weer kunnen onverwacht files veroorzaken, net als voetbalwedstrijden of festivals.

Auto is heilige koe

Een eenvoudige oplossing om files tegen te gaan is er niet. Het bouwen van meer of bredere wegen lost het probleem niet op. Autogebruik verminderen door de kosten hoger te maken werkt onvoldoende. De meeste mensen zijn bereid erg veel te betalen om te kunnen reizen met de auto. De auto wordt niet voor niets een heilige koe genoemd. Het geeft de mensen een gevoel van status, individuele vrijheid, comfort en controle.

Openbaar vervoer dat een goed alternatief zou kunnen zijn, kan hier niet tegen concurreren. Om files te verminderen moet daarom niet teveel verwacht worden van maatregelen waarbij autogebruik onpopulair gemaakt wordt. Het is beter om te zoeken naar oplossingen waarbij het beschikbare verkeersnetwerk—autowegen, fietspaden en openbaarvervoer— efficiënter benut wordt.

Efficiënter benutten van het verkeersnetwerk kan bijvoorbeeld door meer openbaar vervoer aan te bieden. Het voordeel van openbaar vervoer is dat via spoor of speciale rijstroken langs de file gereisd kan worden. Echter, het traject van huis naar station en het traject van station naar bestemming zorgen voor veel tijdverlies. De auto is daarin weer veel flexibeler.

Een combinatie van auto en openbaar vervoer benut de voordelen van beide. Je reist met de auto tot een plek waar nog geen file is, parkeert je auto en reist verder met openbaar vervoer langs de file naar je bestemming. Dit is zeer efficiënt bij evenementen waarbij het openbaar vervoer de reiziger tot de plaats van het evenement brengt. Voor deze mogelijkheid zijn Parkeer en Reis faciliteiten (P+R) gebouwd.

Verstopte wegen door vuurwerk

De gemeente Den Haag organiseert ieder jaar een vuurwerkfestival bij de pier van Scheveningen. Het vierdaagse festival trekt tienduizenden bezoekers per avond richting het strand van Scheveningen. Dit leidt tot grote files, zelfs zo erg dat soms toegangswegen naar het strand van Scheveningen afgezet moeten worden.

Om tijdens het vuurwerkfestival de filedruk te verminderen biedt de gemeente Den Haag speciaal voor het vuurwerkfestival ieder jaar een P+R faciliteit aan. Daardoor is Scheveningen met de auto te bereiken via twee routes en via de P+R faciliteit. Files worden niet verminderd wanneer iedereen voor de autoroutes blijft kiezen maar ook niet als iedereen voor de P+R optie kiest. De uitdaging is om te zorgen voor een verdeling tussen de drie opties. Juist dan wordt de verkeersstroom evenwichtig verdeeld over de beschikbare routes en kan de filedruk verminderd worden.

Informatievoorziening belangrijk

Hiervoor is het belangrijk om de reiziger te informeren over de mogelijke reisopties. Om te beoordelen welke route of optie het beste of prettigst is moet de reiziger weten wat de reistijden zijn op beide autoroutes en moet de reiziger weten dat er een alternatief is in de vorm van P+R. De meeste reizigers zullen kiezen voor de route met de laagste reistijd. Als gevolg zal in de loop van de tijd de reistijd op die route hoger worden en zullen meer mensen voor een alternatieve route kiezen. Hierdoor worden de verkeersstromen beter verdeeld. Begrijpelijke informatie is hierbij van groot belang.

Een manier van informatievoorziening: de FCIP

De gemeente Den Haag heeft boven de toegangsweg naar Scheveningen een Full Colour Information Panel (FCIP) geïnstalleerd. De FCIP is 6 meter breed en 3 meter hoog. Op een FCIP kan iedere gewenste tekst of afbeelding weergegeven worden in iedere gewenste kleur. Hierdoor kan de wegenstructuur weergegeven worden met daarop bijvoorbeeld de plek en grootte ( b.v. in kleur) van een file. Ook kan de verwachte reistijd tot aan Scheveningen weergegeven worden. Deze wordt geschat aan de hand van de hoeveelheid verkeer en snelheid van het verkeer en wordt iedere minuut bijgewerkt. Hierdoor kan complexe informatie begrijpelijk weergegeven worden.

Om te toetsen wat het effect is van een FCIP op het verkeer heeft onderzoeker Dicke van de Rijksuniversiteit Groningen tijdens het vierdaagse vuurwerkfestival in Scheveningen bezoekers gevraagd naar het effect van het bord. Bij de parkeergarages aan het einde van de routes en op de P+R parkeerplaats werden 284 bezoekers van het festival ondervraagd over het bord dat ze onderweg gezien hadden. De onderzoeker vroeg naar de gekozen route en redenen daarvoor.

FCIP helpt bij keuze

Bezoekers kiezen een route vooral uit vanwege de verwachte lagere reistijd of vanuit gewoonte. Mensen veranderen nauwelijks van route als ze eenmaal een keuze hebben gemaakt. Deze keuze wordt meestal thuis al gemaakt, hoewel veel reizigers altijd dezelfde route kiezen zonder daarover na te denken. Van de bezoekers die geen gebruik hebben gemaakt van de P+R optie gaf 85% tot 90% aan niet van route veranderd te zijn (zie tabel 1).

25% van deze mensen geeft aan dat het bord geholpen heeft om een route keuze te maken (tabel 2). Van de bezoekers die gebruik maakten van de P+R optie gaf 62% aan dat de het bord hielp bij de route keuze. Nog belangrijker is dat bleek dat alle bezoekers die thuis besloten hadden de P+R te gebruiken dit ook daadwerkelijk deden. Daarnaast bleek dat 60% van de bezoekers die van te voren geen voorkeur voor een route hadden voor P+R koos (tabel 3).

Files thuis oplossen

Het lijkt dus zinvol om mensen onderweg attent te maken op de P+R optie. Maar beter nog is om mensen te informeren voordat ze op reis gaan over reismogelijkheden. Bijvoorbeeld via internet, krant en televisie. Zeker bij evenementen die je niet wilt missen. Want op weg naar een popconcert wil je niet in de file komen en noodgedwongen het concert live via de autoradio beluisteren.

Bron:

Dicke, M., Brookhuis, K. A., Molenschot, T. (2007). Verkeer richting Scheveningen in goede banen: Full Colour Information Panel informeert dynamisch over reisopties. Verkeerskunde, 4, 58-61.

Matthijs Dicke is als psycholoog en cognitief ergonoom verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij doet onderzoek naar methoden om reisinformatie aan te bieden in of buiten de auto en tijdens het reizen met openbaar vervoer. Hij onderzoekt hoe en waarom mensen bepaalde keuzes maken.