Fatwa

Vaak wordt gedacht dat een fatwa een doodsvonnis is. Dat is het gevolg van de oproep van Ayatollah Khomeini in 1989 toen hij moslims vroeg Salman Rushdie en iedereen die betrokken was bij de publicatie van zijn Satanic Verses (en zich bewust was van de inhoud) te doden, omdat het boek tegen de islam, de profeet en de koran zou ingaan. Deze oproep vormde de aanzet tot het gebruik van fatwa’s door radicale en militante stromingen, onder meer door het terreurnetwerk al-Qa’ida.

In maart 2005 bracht de Islamitische Commissie van Spanje een tegengeluid uit met een fatwa waarin wordt gesteld dat Bin Laden en al-Qa’ida zich buiten de islam hebben geplaatst met het plegen van terreurdaden, met name de aanslagen op treinen in Madrid in maart 2004. Deze fatwa laat in het midden wat de verdere consequentie is van het zich buiten de islam plaatsen. Het zou kunnen worden gelezen als vrijbrief voor het doden van leden van al-Qa’ida. Beide voorbeelden vormen geen ‘normaal’ gebruik van een fatwa. Een fatwa is een uitspraak van een islamitische wetgeleerde op basis van de islamitische wet, op verzoek van een gelovige of van een groep gelovigen. De autoriteit in kwestie moet voldoende gezag hebben om als mufti (fatwa-gever) op te treden.

Fatwa’s vormen een regulier element in de islamitische rechtspraak. Een gelovige kan een mufti over allerlei zaken om een fatwa vragen. Een reguliere fatwa is anoniem gesteld, maar kan gebruikt worden bij een rechtszaak (en daarmee een vonnis worden). Veel fatwa’s gaan over gelovig gedrag en weerspiegelen de vragen die leven onder moslims op het gebied van moderniteit, rituelen, relaties enz. Een fatwa kan gaan over moderne medische ingrepen, maar ook over een piercing; het kan gaan over details van de bedevaart, maar ook over het leven in een niet-islamitisch land. Er bestaan in Europa verschillende manieren om een fatwa te vragen. Sommige imams geven fatwa’s en als er een bredere belangstelling is voor die fatwa’s, worden ze soms gepubliceerd. Zo zijn er de fatwa’s die imam El-Moumni uit Rotterdam uitgeeft.

Op internet worden veel fatwa’s gepubliceerd waarbij het niet altijd duidelijk is wie de fatwa-gever is. Via een groeiend aantal sites kan men ook om een fatwa vragen. Een van de organisaties die men op die manier kan benaderen is de European Council for Fatwa and Research (www.e-cfr.org) onder voorzitterschap van de invloedrijke in Qatar levende Egyptische geleerde Yusuf al-Qaradawi. Men kan ook direct een geleerde benaderen. Zo vroeg de sji’itische moskee Al Hussein in Assen enkele sji’itische geleerden onder wie Mohammed Hussein Fadlallah uit Libanon en nog twee anderen uit Irak en Iran om een fatwa vlak na de moord op Theo van Gogh.

In deze fatwa’s werd het moslims verboden geschillen met geweld te beslissen. In het programma Nova werd aandacht besteed aan het contact tussen een van de leden van de vermeende Hofstadgroep – Jason W. – en Abdul Jabbar van de Ven. De eerste zou van Van de Ven een fatwa hebben gekregen waarmee hij toestemming kreeg om mensen te vermoorden. Doordat Van de Ven gezegd zou hebben dat het bloed en bezit van deze regering halal is (voor Jason W., om te roven). Het is echter niet duidelijk of Van de Ven die fatwa inderdaad gegeven heeft en zo ja, wat hij precies gezegd heeft. De omgang van jongeren met fatwa’s (vooral op internet) heeft veel weg van ‘fatwa-shopping’.

Men zoekt net zo lang totdat men een fatwa heeft gevonden die bij zijn of haar opvattingen en praktijken past, of die in ieder geval zo uitgelegd kan worden. Soms worden deze in een beperkt kringetje van geleerden en websites gezocht, zodat men van tevoren kan inschatten wat het antwoord zal zijn. In discussies onderling op webfora en tijdens bijeenkomsten worden op deze manier vaak door jongeren zelf fatwa’s geproduceerd. Die worden echter meestal maar door een beperkt groepje serieus genomen; afhankelijk van de geleerden op wie men zich baseert.