Door nader onderzoek van de technische universiteit Zürich is nu precies bekend hoe fagen bacteriën doden. Zij gebruiken hiervoor endolysines, speciale enzymen die de bacteriewand kapot knippen. In tegenstelling tot antibiotica doden endolysines heel gericht één bepaalde bacteriesoort. Bovendien, en dit maakt deze enzymen bijzonder interessant, is er tot nu toe geen resistentie tegen endolysines gevonden. Dit wordt ook niet verwacht. Na miljoenen jaren van co-evolutie richten de endolysines zich op die delen van de bacteriewand die de bacterie niet kan veranderen, waardoor de bacterie dus ook niet resistent kan worden.

Eczeem

Het Nederlandse biotechnologiebedrijf Micreos heeft inmiddels op basis van deze technologie onder de merknaam Gladskin de eerste producten voor gebruik bij mensen ontwikkeld. In deze producten is het endolysine Staphefekt verwerkt. Staphefekt doodt alleen de bacterie Staphylococcus aureus en laat andere bacteriën met rust. S. aureus is de meest voorkomende oorzaak van huidinfecties, thuis en in het ziekenhuis. De producten bieden daarom hoop voor behandeling van veel huidaandoeningen die aan deze bacterie gerelateerd zijn, zoals haarwortel­ontsteking, krentenbaard, eczeem, rosacea en acne. De eerste klinische studies zijn veelbelovend.

De levenscyclus van een bacteriofaag. Endolysines zijn antibacteriële enzymen die de faag maakt om de bacteriewand kapot te knippen, zodat de nieuw gevormde fagen vrijkomen. Dit is zo’n essentiële stap in de levenscyclus, dat de evolutie in miljoenen jaren endolysines heeft geselecteerd waartegen de bacterie niet resistent is, en waarschijnlijk ook niet kan worden.

Biowetenschappen en Maatschappij, Fred Berendsen, Micreos Human Health

Geen resistentieontwikkeling

S. aureus kan vele soorten infecties veroorzaken. Dit loopt van onschuldige kolonisatie en beginnende irritatie tot levensbedreigende infecties in het bloed, wanneer de bacterie de verdedigingslinies van het lichaam weet te omzeilen. De afgelopen decennia is S. aureus steeds resistenter geworden tegen anti­biotica, wat uiteindelijk heeft geleid tot het ontstaan van de superbacterie MRSA. Ook hier kunnen specifieke endolysines tegen S. aureus een oplossing voor vormen, omdat resistentieontwikkeling niet verwacht wordt.

Bovendien zijn er geen bijwerkingen op de huid bekend waardoor deze middelen zonder de gebruikelijke terughoudendheid kunnen worden ingezet, dus ook bij mensen met ‘slechts’ milde vormen van zweertjes, eczeem of acne, zolang S. aureus daar de oorzaak van is. Staphefekt is ook geschikt om de bacterie op de huid continu te onderdrukken, om zo kolonisatie te verminderen en infectie te voorkomen. De volgende ontwikkeling richt zich daarom op het voorkomen van wondinfecties met MRSA.