Zit je met een moeilijk probleem en kom je er maar niet uit? Blijf er vooral niet te lang en te hard over nadenken. Wetenschappers Sandkühler en Bhattacharya (University of London) hebben namelijk ontdekt dat geconcentreerde aandacht juist averechts werkt. Voor een eureka!-moment heb je juist ontspannen hersenen nodig.
Als een proefpersoon vastzat met nadenken over een probleem, zagen de onderzoekers in het brein veel zogenaamde gamma-activiteit: een ritmisch patroon van hersenactiviteit waarvan we uit eerder onderzoek weten dat het vooral optreedt bij selectieve aandacht. Deze gammaritmes zaten bij de worstelende proefpersonen voornamelijk in het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor het integreren van zintuiglijke informatie.
Het verhaal gaat dat Einstein maandenlang had gewerkt aan zijn wiskundige ideeën, maar dat hij pas toen hij even vrij nam op de gedachte kwam die de basis zou vormen voor zijn relativiteitstheorie. Dit fenomeen – de ingeving pas krijgen als je je even níet met het vraagstuk bezig houdt – is niet voorbehouden aan genieën. Sterker nog: het zal de meesten van ons bekend voorkomen.
Open mind verslaat geconcentreerd nadenken
Vervolgens kregen de proefpersonen een hint. Op deze manier probeerden de onderzoekers een ‘eureka moment’ uit te lokken. De wetenschappers deden echter een onverwachte ontdekking: hoe sterker de gamma-activiteit, hoe minder de hint hielp bij het oplossen van het probleem. Ergens heel geconcentreerd over nadenken werkt dus averechts. De onderzoekers denken dat dit komt omdat je brein als het ware vast komt te zitten, waardoor frisse ideeën en creatieve invallen geen kans meer krijgen
Maar hoe tackel je dan een lastig vraagstuk? Probeer te ontspannen. Op die manier krijgt een ander soort hersenactiviteit een kans: alfagolven. Deze alfagolven zijn bijvoorbeeld ook te vinden in de hersenen van mediterende boeddhistische monniken en ze treden ook op vlak voor het slapen gaan. Sandkühler en Bhattacharya ontdekten dat de open minded toestand die door de alfagolven veroorzaakt wordt ervoor zorgt dat je gemakkelijker over je blokkade heen komt, waarna je het aha-moment beleeft.