Wie de werkschuur betreedt van de ‘Maatschap Westers’, vlak onder de dijk langs het Groninger Wad ten westen van Pieterburen, ziet naast een trekker onder andere een soort grote freesmachine staan. “Dat is een volveldschoffeltuig”, legt zoon Erwin Westers uit. “Met die machine kunnen we aan het eind van een groeiseizoen plantenresten een beetje onder werken.”
Naast de frees staat een machine die met wat fantasie door een leek nog wel voor een ploeg kan worden versleten. Onder licht gebogen ‘messen’ zitten een soort voetjes die door de grond kunnen worden getrokken. “Dat is geen ploeg maar een grubber”, verbetert Westers. “Na de oogst van de aardappels of de penen trekken we die voetjes heel lichtjes door de bovenste paar centimeter van de bodem, om wat extra waterberging te creëren. Een ploeg gaat veel dieper, die gaat meer dan 30 centimeter diep. Maar zo’n klassieke ploeg hebben we niet meer. Die hebben we in 2008 verkocht; niet meer nodig!”
Boeren zonder ploeg heeft nogal wat voeten in de aarde, legt Westers uit. “De gangbare landbouwvoorlichting kan op zo’n moment niet heel veel meer voor je betekenen. Gelukkig zijn er her en der in Nederland, en ook in Duitsland, wel meer boeren die aan niet-kerende landbouw doen. Mijn vader of ik gaan ieder jaar ook wel naar bijeenkomsten met de voorlopers in deze praktijk. Daar komen we altijd met nieuwe inzichten en technieken vandaan. Maar het blijft absoluut pionieren, dat is waar.”
Geen mest
Een jaar nadat de familie Westers de ploeg de deur uit deed, zworen ze ook de dierlijke mest af. “Als biologische boeren gebruikten we onder andere mest van biologische geitenhouders. Maar dat is relatief duur en moet soms van ver komen. Op een gegeven moment vroegen we ons af waarom wij onze groenbemesters, zoals klaver en luzerne, eerst oogstten om het vervolgens ‘door een dier te laten gaan’ en het dan als dierlijke mest weer op het land te brengen. De mineralen uit de planten worden niet heel anders van een tochtje door het maagdarmkanaal van een geit. Bovendien kwam met de mest ook heel veel hardnekkig wortelonkruid mee, zoals zuring. Daar hadden we vervolgens een hoop werk aan om dat uit te steken. Vandaar dat we over zijn gestapt op het direct bemesten van ons land met de planten zelf. Groenbemesters zijn planten die stikstof uit de lucht kunnen vastleggen via de bacteriën in wortelknolletjes. Dat is een stuk natuurlijker en ook goedkoper dan via mest. Om van kunstmest maar te zwijgen.”
Het pionieren van de familie Westers bestaat vooral uit het puzzelen wanneer ze welke gewassen en groenbemesters moeten zaaien. “Afgelopen jaar hebben we bijvoorbeeld eind oktober, na de oogst van de wortels, een winterharde klaversoort gezaaid. Dat lijkt misschien vrij laat, maar de planten hebben tot in het voorjaar op het land gestaan. We hebben dan ook volop geprofiteerd van de stikstof die de planten uit de lucht in het land hebben gestopt. Door het natte voorjaar moest het helaas iets te lang op het land blijven, waardoor het te hoog werd. Na de oogst van de groenbemesters moesten we dan ook een extra ronde over het land maken om de bodem weer geschikt te maken voor het zaaien van de wortels. En zo zijn we alle jaren wel aan het puzzelen hoe we het ene op het andere gewas kunnen laten aansluiten.”
Losse korrels
Spijt dat ze de ploeg de deur uit hebben gedaan, heeft de familie Westers nog geen seconde gehad, benadrukt zoon Erwin. “Door al dat ploegen ontstaat in de bodem een onnatuurlijke scheiding tussen, wat wij noemen, bekwame en onbekwame grond. Nu wij niet meer ploegen heeft de bodem een veel mooiere structuur. En het mooiste is: hoe langer we niet ploegen op een stuk grond, hoe dieper je de mooie, korrelige structuur ziet terugkeren. Vroeger hadden we op ons bedrijf wel een hectare of twintig vreselijk zware klei. Daar was bijna geen doorkomen aan met de ploeg. Sinds we ook dat land niet meer ploegen, kunnen we daar door de verbeterde structuur van de bodem zonder al te veel moeite weer ‘ruggen’ op maken om bijvoorbeeld aardappels in te poten. En de bodem vaart er ook meetbaar wel bij. Het belangrijke gehalte aan organische stof is sinds we niet meer ploegen omhoog gegaan van 1,6 naar 2,1%. Dat is pure winst.”
Erkenning
Stukje bij beetje maakt de aanpak van de Maatschap Westers – en van de andere biologische boeren zonder ploeg – school. “We hebben pas ook een tijdje een masterstudent uit Wageningen op ons bedrijf gehad. Die heeft onderzocht wat deze aanpak met de oogstbare gewassen doet. We halen weliswaar iets minder oogst van een hectare, maar de gehalten aan voedingsstoffen van onze aardappels en wortels zijn per kilo wel meetbaar hoger.”
Wie de aanpak ook weten te waarderen, zijn de vogels op het land van Westers. “Kieviten vinden bij ons veel meer nestmateriaal en vooral ook veel meer insecten in de losse bodem. Ze hoeven maar een paar keer te trappelen, en de wormen komen al naar boven. En laatst hadden we een grauwe kiekendief op één van onze akkers. Daar houden we dan uiteraard ook rekening mee bij het werk.”