In het westen vinden we het doodnormaal om in het openbaar breeduit te lachen. Zoniet in Japan. Daar is een wijdgesperde mond in veel situaties ongepast. Binnen de Japanse cultuur is bescheidenheid de belangrijkste voorwaarde voor welgemanierdheid. Daarbij hoort ook het onderdrukken van de emoties. Het is dan ook niet gek dat de Japanse gedragswetenschapper Masaki Yuki in zijn jeugd gefascineerd raakte door foto’s van Amerikaanse beroemdheden. De manier waarop zij lachten kwam hem totaal vreemd voor.

Grote mond of grote ogen?

Toen Yuki in zijn studententijd via internet in contact kwam met Amerikaanse leeftijdgenoten, werd hij in de war gebracht door de emoticons in hun e-mails. Allereerst omdat hij zijn hoofd schuin moest houden om er gezichtjes in te herkennen. Dat is anders bij Japanse emoticons: die staan gewoon rechtop. Maar ook daarna kon hij de lachende :-) en treurige gezichtjes :-( niet onmiddellijk thuisbrengen. Pas na enige tijd besefte hij dat de emoticons voor zijn Amerikaanse vrienden een andere betekenis hadden dan voor hemzelf. In zijn e-mails gebruikte hij weliswaar ook emoticons, maar daarbij lag de nadruk veel meer op de ogen en minder op de mond, zoals in het lachende gezicht (^-^) en het huilende gezicht (;_;).

Om het fenomeen beter te begrijpen startte Yuki een onderzoek naar de interpretatie van emoticons onder Japanse en Amerikaanse studenten. Beide groepen kregen emoticons te zien op een computerscherm, waarvan ze moesten aangeven hoe blij of treurig deze op hen overkwamen. Zoals voorspeld baseerde de Japanse groep zijn oordeel vooral op de stand van de ogen en de Amerikaanse groep op de stand van de mond. Dat leidde tot verschillende interpretaties. Een emoticon als deze ;) kwam op de Amerikanen veel blijer over dan op de Japanners.

Cynische blik

Dezelfde uitkomst werd gevonden in een test met foto’s van echte gezichten. Ook hier keken de Amerikanen in eerste instantie naar de mond, terwijl de Japanners zich vooral op de ogen concentreerden. Overigens werkte deze laatste methode toch het beste wanneer het erom ging iemands ware gevoelens te doorgronden. Achter een brede lach kan nog wel eens een cynische blik schuilgaan. De ogen worden niet voor niets de spiegels van de ziel genoemd. In dit opzicht hebben de Japanners toch een klein voordeeltje. Aan de andere kant is het voor een Amerikaan makkelijker om in een sombere bui toch een vrolijke grijns op te zetten. Niemand die daar doorheen prikt. Of toch wel?