Dertiende dag van de hittegolf

Een hittegolf is een periode van minstens vijf dagen met in De Bilt zomerse temperaturen (25,0 graden of warmer) waarvan er zeker drie tropisch zijn (30 graden of meer). Zaterdag 15 juli was de eerste zomerse dag van de reeks en sinds zondag 16 juli werd dagelijks meer dan 30 graden gemeten. De hittegolf duurt al 13 dagen, in 2003 duurde de hittegolf 14 dagen en de langste hittegolf (18 dagen) beleefde ons land in juli/augustus 1975. De vier hittegolven van 1947 hadden gezamenlijk een lengte van liefst 38 dagen.

De hittegolf duurt zolang de thermometers in De Bilt een maximum van 25,0 graden blijven aangeven. De eerste hittegolf van de zomer die op 30 juni begon duurde precies een week. Het komt zelden voor dat een zomer twee of meer hittegolven oplevert. De laatste zomer met twee hittegolven dateert uit 1948 en ook de zomers van 1911 en 1941 telden twee hittegolven. Uniek was de lange hete zomer van 1947 met zelfs vier hittegolven.

De huidige hittegolf is al de zesde van de 21e eeuw. Sinds 2003 kreeg ons land elke zomer te maken met minstens één hittegolf en sedert 1901 telde het KNMI er in totaal 38 van wisselende lengte (zie nader verklaard- hittegolf en verder lezen – hittegolven sinds 1901).

Broeikaseffect

Het KNMI krijgt de afgelopen tijd veel vragen over de hete zomer en hoe dit alles zich verhoudt tot het broeikaseffect. Volgens de nieuwe klimaatscenario’s die het KNMI onlangs bekend maakte neemt de kans op hitte de komende decennia toe. De vier klimaatscenario’s laten rond 2050 in de zomer in ons land een opwarming zien tussen 0,9 en 2,3 graden. Het aantal zomerse en tropische dagen neemt dan ook sterk toe. Nu telt De Bilt (gemiddeld over 1976-2005) 24 zomerse en 4 tropische dagen. In 2050 zou De Bilt volgens de nieuwe klimaatscenario’s gemiddeld tussen de 30 en 47 zomerse dagen tellen en 7 tot 14 tropische dagen.

Het versterkte broeikaseffect is echter nu nog te gering om rechtstreeks in verband te brengen met extreem warme dagen: het broeikaseffect leidde in de 20e eeuw wereldwijd tot een opwarming van ongeveer een halve graad. Het Middellandse Zeegebied is bijna een graad warmer geworden. In het nog relatief zwakke signaal van het broeikaseffect is een oorzakelijk verband met recente hitte nog niet te leggen. Klimaatonderzoeker zette kort voor zijn vakantie de belangrijkste feiten op een rij. Zie verder lezen droogte en hitte in Nederland veel gestelde vragen en klimaatscenario’s temperatuur).

Het regent records

Ondertussen sneuvelt het ene record na het andere. De eerste 25 dagen van juli leverden in De Bilt een voorlopig etmaalgemiddelde temperatuur op van 22,5 graden tegen 17,4 normaal. Juli 2006 wordt de warmste maand ooit. Het warmterecord staat nog op naam van juli 1994 die met gemiddeld 21,4 graden de warmste is sinds het begin van de metingen in ons land in 1706. Het weertype dat ons land deze maand beleeft is normaal voor het uiterste zuiden van Frankrijk. Zo bedraagt het langjarig juli-gemiddelde van Nice 23,0 graden (zie ook nader verklaard- juli in drie eeuwen).

In elk geval was de tweede decade van de maand (11-20 juli) nog nooit zo warm. In De Bilt kwam de gemiddelde temperatuur over die periode uit op 21,9 graden. Het vorige record was 21,3 graden over 11-20 juli 1994. Woensdag 19 juli was één van de warmste dagen die ons land ooit heeft meegemaakt. Op verschillende plaatsen vooral in het zuiden van het land gaven de thermometers tot in de avond 36 graden aan. Westdorpe is met 37,1 graden uiteindelijk na verificatie van de metingen de warmste plaats van het land geworden.

Dat is een absoluut warmterecord voor juli in Nederland. Het oude record stond op naam van Maastricht waar op 28 juli 1921 een maximum van 36,9 graden werd genoteerd. In De Bilt werd 35,7 graden gemeten, wat hier een nieuw warmterecord is voor juli en op één na de warmste dag ooit van het KNMI. Het warmterecord voor juli stond in De Bilt op 35,6 graden op 28 juli 1911. Het absolute record voor De Bilt is 36,8 graden op 27 juni 1947. Het landelijk warmterecord voor Nederland staat nog altijd op 38,6 graden op 23 augustus 1944 in Warsnveld.

Tropische dagen

Bijzonder is ook het aantal tropische dagen. De Bilt heeft deze maand al 11 tropische dagen (maximum temperatuur 30,0 of meer) geboekt. Ook dat is een record: het grootste aantal tropische dagen stond op naam van juli 1941 en 1994 met 8 in totaal. Tussen 16 en 19 juli kwam de temperatuur in De Bilt dagelijks boven de 30 graden, een reeks van 4 dagen. In 1975 noteerde het KNMI van 4-9 augustus zes tropische dagen op rij en in 1941 van 7-13 juli waren het er zelfs zeven achter elkaar (zie ook nader verklaard tropische dagen).

Warmtegetal

Het voorlopig warmtegetal van deze zomer, berekend uit de som van alle etmaaltemperaturen zover die boven de 18,0 graden komen tussen mei en september komt deze week rond de 160 uit. Daarmee is deze zomer al verzekerd van een plaats bij de grote drie, na 1947 (221,3), 1995 (169.7) en 1976 (163,8). Het voorlopig etmaalgemiddelde van de zomertemperatuur staat nu op 19,3 graden tegen 16,6 graden normaal (zie nader verklaard warmtegetallen tussenstand, verder lezen- extremen zomer en externe links -vergelijking topzomers Meteonet).

Uitzonderlijk droog en weinig vocht in de lucht

Door het aanhoudende zomerweer met veel zon en hitte is de verdamping groot en nemen de droogteproblemen steeds ernstiger vormen aan. Het KNMI brengt de droogtesituatie in ons land in kaart met het tekort aan neerslag, het zogenaamde potentieel neerslagtekort. Dat wordt berekend uit het verschil tussen de hoeveelheid neerslag en de verdamping in het groeiseizoen sinds april. Het neerslagtekort is inmiddels flink opgelopen en aangezien ook de komende week nauwelijks of geen neerslag wordt verwacht neemt de droogte verder toe. Gemiddeld over het land wordt voor eind komende week een tekort berekend van bijna 200 mm, terwijl dat normaal in deze tijd ongeveer 100 mm bedraagt.

Gemiddeld over het land is het twee keer zo droog dan normaal. Plaatselijk is het neerslagtekort opgelopen tot 280 mm en met name in Overijssel is het drie keer zo droog dan normaal. Ter vergelijking: in het droge jaar 2003 liep het gemiddeld neerslagtekort in ons land uiteindelijk op tot 227 mm en recordjaar 1976 leverde een maximaal tekort op van meer dan 300 mm.

Vooral in het oosten van ons land is het bijzonder droog al hebben fikse buien hier lokaal voor veel regen gezorgd. In juni viel hier op verschillende plaatsen nog geen 10 mm, op de vliegbasis Twenthe viel in de hele maand slechts 5 mm. In de meetreeksen van ruim honderd jaar is het maar drie keer eerder voorgekomen dat een groot gebied als nu in het oosten zo weinig neerslag kreeg (verder lezen- actuele droogtekaart en neerslagtekort in Nederland).

Ook de relatieve vochtigheid is deze maand zeer laag. In De Bilt werd op 19 juli een relatieve vochtigheidsgraad gemeten van 19%. Alleen in 1976 was de vochtigheid in deze maand nog iets lager met 18% op 6 en 7 juli van dat jaar. Inmiddels staan drie dagen uit juli 2006 in de top tien van de laagste vochtigheid (nader verklaard- extreem lage vochtigheid).

Droogtebericht: rivierafvoeren, watertemperaturen en grondwater

De watertemperaturen van de Rijn bij Lobith en de Maas bij Eysden zijn de afgelopen week hoog gebleven, rond de 25 tot 27 graden. Gezien de weersverwachting voor de komende week wordt een stabilisatie of lichte stijging van de watertemperatuur verwacht. Het stappenplan koelwater van V&W, EZ en TenneT is officieel van kracht. Op dit moment is de reservecapaciteit voor de stroomvoorziening onder de 1400 MW, maar nog ruim boven de volgende waarschuwingsgrens van 700 MW.

De afvoeren van de grote rivieren zijn momenteel kleiner dan normaal. De afvoer van de Rijn bij Lobith is inmiddels gedaald tot 1200 m3/s. De komende dagen blijft de afvoer stabiel, waarna een lichte daling volgt. Voor de Maas geldt een vergelijkbaar beeld. Na een klein afvoerpiekje als gevolg van een aantal onweersbuien zakt de Maas weer terug naar rond de 40 tot 50 m3/s in de buurt van Maastricht. De grondwaterstanden zijn in het algemeen lager dan gemiddeld, met uitschieters naar zeer laag, en zullen de komende periode verder uitzakken. Inmiddels zijn bij negen waterschappen beregeningsverboden afgekondigd. Een uitgebreide toelichting vindt (zie externe links- droogtebericht).

Hitte in Europa

Het zuiden van Europa zucht al weken onder een hittegolf. Met name in Spanje, Portugal, Frankrijk en Italië is het heet. In die landen waarschuwen de weerdiensten voor de hitte. De hoogste temperaturen zijn gemeten in het zuiden van Spanje en Portugal. Op verschillende plaatsen is het kwik al op zeker 14 dagen boven de 40 graden uitgekomen.

Warmterecords zijn in het zuiden van Europa nog niet gemeten wel in ons land en in Groot Brittannië. Op 19 juli werd in Wiseley (Surrey) 36,5 graden gemeten een nieuw record voor juli. Het Britse all-time record is 38,5 graden op 10 augustus 2003. Duitsland had op 20 juli zijn warmste dag met 38,9 graden in Kalkar en een nachtelijk minimum van 24,6 graden in Berlijn. Het landelijk record is 40,2 graden op 27 juli 1983 in Gämersdorf bij Amberg (Oberpfalz) (zie nader verklaard dossier-europaweer).

Hoge luchtdruk

Het droge en zonnige weer hangt samen met een komen en gaan van omvangrijke hogedrukgebieden die de weg blokkeren voor depressies die ons vaak minder fraai weer bezorgen (zie nader verklaard- aanhoudend zomers). Op 15 juli is de luchtdruk in De Bilt opgelopen tot 1032,0 hPa, goed voor een negende plaats in de top tien van hoogste luchtdrukwaarden voor juli. Het luchtdrukrecord sinds 1901 voor juli in De Bilt is 1033,4 hPa op 4 juli 1911. Op 26 januari 1932 werd in De Bilt een luchtdruk gemeten van 1050,0 hPa, de hoogste druk ooit door het KNMI opgetekend. In de winter kan de luchtdruk hogere waarden bereiken omdat koudere lucht zwaarder is (zie nader verklaard- hoge luchtdrukrecords).

Zonkracht

De zonkracht, een maat voor de hoeveelheid UV-straling, bereikt deze dagen waarden tussen 6 en 8, voldoende om de onbeschermde huid snel te verbranden. In het gebied van de Middellandse Zee gaat dat nog veel harder en ligt de zonkracht tussen 10 en 11!