Er zijn maar weinig plaatsen in ons zonnestelsel waar buitenaards leven denkbaar is. Op Mars wordt al jaren gespeurd naar sporen van bacteriën en andere primitieve levensvormen – tot nu toe zonder succes. Verder weg in het heelal zijn niet de planeten zelf maar hun manen interessant om te bestuderen.
Rustige, ijskoude zeemaan
Neem bijvoorbeeld de Jupitermaan Europa. Dit object, iets groter dan onze eigen maan, heeft een ijle atmosfeer van zuurstof. Het oppervlak van de maan bestaat uit een dikke, gladde laag ijs. Waarschijnlijk ligt er onder dat ijs een grote waterzee, niet heel anders dan onze oceanen. De kern van de maan is van ijzer gemaakt, en daaromheen zit een mantel van silicaat – zand, zeg maar. Hoewel het op Europa ijskoud is en de atmosfeer honderd keer zo ijl is als die op aarde zijn de overeenkomsten treffend. Wie weet zwemt er wel iets in de Europa-oceaan!
De missie naar Jupiter’s manen gaat uit twee delen bestaan. De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA bouwt de Jupiter Europa Orbiter, een onbemand ruimtevaartuig dat een baan om Jupitermaan Europa gaat beschrijven. De Europese organisatie ESA werkt aan de Jupiter Ganymede Orbiter, die Ganymedes gaat bestuderen. Deze Jupitermaan is de grootste maan in ons zonnestelsel, en er komt waarschijnlijk ook water op voor. De twee ruimtevaartuigen worden afzonderlijk gebouwd, en zullen rond 2020 tegelijkertijd maar van verschillende punten gelanceerd worden. De reis naar Jupiter duurt ongeveer zes jaar. Eenmaal aangekomen zullen de twee sondes ‘hun’ maan gaan omcirkelen, en minstens drie jaar lang allerlei interessante metingen verrichten. Illustratie: NASA/ESA
Geisers, vulkanen en ammoniak
Saturnusmaan Titan is een andere favoriete kandidaat voor ‘Aarde 2’. Titan is de grootste maan van de geringde planeet, iets groter dan binnenplaneet Mercurius en zo’n 50 procent groter dan onze maan. Waar Europa een kalme, platte en rustige maan is gaat het er op Titan een stuk onstuimiger aan toe. In de atmosfeer zit vooral methaangas, dat op komt uit de enorme meren van koolwaterstoffen die op de maan voorkomen. Er zijn geisers gezien op Titan, en zelfs ijsvulkanen. In het binnenste van de maan zit waarschijnlijk zowel water als ammoniak. Ook hier is het niet ondenkbaar dat zich leven heeft ontwikkeld.
Voor de Tandem-missie naar Saturnusmaan Titan werkt NASA aan een sonde die om de maan heen moet gaan cirkelen. ESA zal een lander ontwikkelen die naar het oppervlak van de maan zal worden gebracht. Daar kunnen dan bijvoorbeeld bodemmonsters worden geanalyseerd. Omdat deze missie veel ingewikkelder is dan de Jupitermissie, krijgt de Jupitermissie voorrang. In 2013 gaat de ontwikkeling van Tandem echt van start. Illustratie: NASA
Maar als je geld hebt om één van deze twee reuze-interessante objecten van dichtbij te bestuderen, welke kies je dan? De grote ruimtevaartorganisaties ESA en NASA vroegen wetenschappers over de hele wereld om hun mening. Uit tientallen onderzoeksvoorstellen kozen zij degenen die de meeste nieuwe ontdekkingen kunnen opleveren tegen de laagste kosten. Vorige week presenteerden de organisaties het resultaat van de selectieprocedure.
Laplace en Tandem
De grote winnaar is de US Europa Jupiter System Mission, ook wel bekend onder codenaam Laplace. Zoals de naam al doet vermoeden is dit een missie naar de manen van Jupiter. Europa zal speciale aandacht krijgen, maar ook de grote manen Ganymedes, Io en Callisto staan op het programma om bezocht te worden. ESA en NASA selecteerden deze missie omdat hij technisch beter uitvoerbaar is dan de andere ideeën. De missie zal tussen 2015 en 2025 worden gelanceerd, en zes jaar na lancering bij Jupiter arriveren.
Naast de Laplace-missie gaan de twee ruimtevaartorganisaties ook aan een missie naar Saturnus werken. Dit plan, bekend onder de naam Tandem, zal grotendeels tegelijk met Laplace worden ontwikkeld, maar de lanceerdatum ligt een paar jaar later. Beide missies zullen door ESA en NASA gezamenlijk worden ontwikkeld en uitgevoerd.
Zie verder:
- Vliegende Hollander naar Titan (Kennislinkartikel)
- Huygens: zwemmen of stuiteren? (Kennislinkartikel)
- Pizzamaan Io (Kennislinkartikel van Govert Schilling)
- Grote stormen in Jupiter-atmosfeer waargenomen (Kennislinkartikel van Eddy Echternach)