Een diagnose op televisie

De beelden die Peter R. de Vries met de verborgen camera van Joran van der Sloot maakte zijn al dagen wereldnieuws. Nu de beelden ook zijn uitgezonden, maken de kranten en actualiteitsprogramma’s zich op voor een trial by media met Peter R. de Vries als zelfbenoemd aanklager, de journalist als rechter en de kijker als jury. Advocaten heeft Van der Sloot ook, en die wijzen ons erop dat zijn verklaring zonder ondersteunend bewijs geen juridische waarde heeft. Tijd dus voor de ‘rechters’ om Van der Sloot’s psychische gesteldheid onder de loep te nemen.

Bij Nova zit rechtspsycholoog Van Koppen als getuige-deskundige. Hij denkt dat de verklaring van Van der Sloot wel eens waar zou kunnen zijn, maar heeft niet veel te zeggen over de persoonlijkheid van Van der Sloot. Presentator Twan Huys wel: hij noemt Van der Sloot krankzinnig. EenVandaag voert als expert Corine de Ruiter (hoogleraar forensische psychologie aan de Universiteit van Maastricht) op. Zij vindt dat Van der Sloot “duidelijk een aantal psychopathische trekken heeft.” Hoewel ze zelf aangeeft dat ze voor een ‘officiële’ diagnose een uitgebreid onderzoek nodig is, filosofeert ze uitgebreid over Van der Sloot’s persoonlijkheid op basis van televisiebeelden.

Zo laat Van der Sloot niet blijken dat hij er maar enigszins spijt van heeft en kan hij zich volgens De Ruiter niet inleven in het slachtoffer. Ze vervolgt: “Het opgeblazen gevoel van eigenwaarde, erg belust op geld, op status. Het feit dat hij zo de media heeft gezocht met zijn boek en Pauw en Witteman, noem maar op. Het liegen. (…) Hij is heel instrumenteel in zijn relaties, weinig diepgang. Dit zijn al heel wat psychopathische trekken.” EenVandaag gaat op de stoel van de rechter zitten en concludeert dat één telefoontje genoeg was geweest om Natalee Holloway redden, ware het niet dat ze de pech had “om tegen een jongen met psychopathische trekjes aan te lopen”.

‘Diagnose’ op basis van verborgen camerabeelden onethisch

Volgens de richtlijnen voor psychologen is het stellen van een diagnose op basis van verborgen camerabeelden niet professioneel. Rosalinde Visser (stafmedewerker beroepsethiek van het Nederlands Instituut van Psychologen) meldt dat een psycholoog geen diagnose kan en mag stellen als hij of zij de patiënt niet heeft gezien. Geconfronteerd met de uitspraken van De Ruiter in EenVandaag zegt ze dat ze de uitzending zelf niet heeft gezien maar dat “een persoon eerst toestemming moet geven voordat een psycholoog iets naar buiten brengt over zijn psychische problemen.”

Zoals een hoogleraar in de forensische psychologie ongetwijfeld weet komt er bij het vaststellen of iemand krankzinnig of psychopaat is meer kijken dan het bestuderen van een aantal – zorgvuldig geknipte – opnamen met een verborgen camera. Om een zorgvuldige diagnose te stellen moet een verdachte uitgebreid geobserveerd en getest worden. Meegaan in de hype rond de beelden van Peter R. de Vries draagt bij aan de veroordeling van Joran van der Sloot door de media.

Dat dit niet zonder gevaar is blijkt uit het feit dat het OM op Aruba de ouders van Van der Sloot heeft geadviseerd onder te duiken. Bovendien verscheen voor een vermeend schuiladres van Van der Sloot zelf in Drachten een menigte die hem in elkaar wilde slaan. Van psychologen mag je verwachten dat ze de ethische codes van hun eigen beroepsorganisatie respecteren en verder niet meer meewerken aan de trial by media die momenteel gaande is. Rosalinde Visser: “Wij verwachten zorgvuldigheid van onze psychologen.”