Lange tijd hebben wij Nederlanders onze oosterburen de rug toegekeerd. Maar het tij is aan het keren: tegenwoordig heeft Duitsland een positief imago. En dat heeft niet alleen te maken met de beelden van feestvierende Duitsers tijdens het WK deze zomer. Berlijn is tegenwoordig de hipste stad van Europa. De economie heeft zich 16 jaar na de Wende genoeg hersteld om een grootmacht in Europa te worden. Reden te meer voor aankomende studenten om zich in te schrijven voor een studie Duits.

De taal van Goethe

De studentenaantallen liegen er niet om: de 79 nieuwe inschrijvingen meegerekend telt Nederland momenteel 800 studenten Duits. Nijmegen is koploper met 18 eerstejaars; dat is een verdubbeling ten opzichte van twee jaar geleden. Maar ook Groningen en Leiden doen het goed. De cijfers zijn niet te vergelijken met die van de jaren ’70, toen in Nederland duizenden studenten zich verdiepten in de taal van Goethe. Maar in de jaren ’80 trad een daling in en in de jaren ’90 werd een dieptepunt bereikt. Het heeft even geduurd maar nu lijkt eindelijk een opwaartse trend zichtbaar: de nieuwste lichting studenten heeft weer interesse voor de Duitse taal en cultuur.

Economische grootmacht

Het economische klimaat in Duitsland heeft de laatste jaren een grote verandering doorgemaakt. Na de eenwording van Oost- en West-Duitsland in 1990 had het land te kampen met een enorme achterstand. De armoede in de voormalige communistische DDR had gevolgen voor het hele land. Nu er geen schadeclaim meer ligt van de DDR trekt de economie aan. Duitsland is tegenwoordig zelfs de grootste exporteur in de wereld, nog groter dan de VS of China. Kortom, Duitsland is een grootmacht in Europa aan het worden. Ook als vakantieland doet Duitsland het goed: Zuid-Duitsland bijvoorbeeld heeft een enorme aantrekkingskracht op Nederlandse vakantiegangers.

Economisch gezien wordt het dus aantrekkelijker om Duits te gaan studeren. Verschillende universiteiten spelen daar op in: zowel de RuG, de UvA en de Radboud Universiteit bieden tegenwoordig de specialisatie Duitslandstudies, welke zich richt op onderlinge betrekkingen tussen Nederland en Duitsland. De studie omvat meer dan alleen colleges over taal en literatuur. Ook onderwerpen als cultuur, geschiedenis en economie komen aan bod. Dit maakt de studie voor veel mensen aanlokkelijk omdat het meer toekomstperspectieven biedt. Vroeger kon je met een studie Duits eigenlijk alleen maar in het onderwijs terecht.

Kijkje over de grens

In het eerste jaar van hun specialisatie gaan de studenten Duitslandstudies van de Radboud Universiteit in Nijmegen één dag in de week naar Duisburg-Essen: “Elke donderdag om 8 uur vertrekken we met de bus. ’s Ochtends krijgen de studenten college in literatuur en cultuur, ’s middags in geschiedenis en handelsbetrekkingen tussen Nederland en Duitsland.” Aldus Paul Sars, hoogleraar Duits aan de Radboud Universiteit: “En het gaat er ons dan niet alleen om dat de studenten onderricht krijgen van Duitse hoogleraren, die hebben we in Nijmegen ook, maar vooral om kennis te maken met de Duitse studenten en de Duitse cultuur.”

Dat Nijmegen momenteel de hoogste studentenaantallen heeft bij Duits heeft enerzijds met de nieuwe specialisatierichting te maken, maar ook met het feit dat Oost-Nederland nu eenmaal meer gericht is op Duitsland. Veel Nijmegenaren hebben familie over de grens wonen en veel Duitsers komen in het weekend boodschappen doen in Nijmegen.

Anderzijds is er over de grens ook veel belangstelling voor de studie Nederlands. In Münster alleen al studeren meer mensen Nederlands dan in heel Nederland mensen Duits studeren. Maar er zijn ook veel Duitse studenten die in Nederland komen studeren. De Radboud Universiteit heeft bijvoorbeeld een groot percentage Duitsers onder de psychologiestudenten. Hetzelfde geldt voor een studie als Tandheelkunde. De studiecondities in Nederland zijn misschien iets gunstiger dan in Duitsland. Sars: “Maar het is hier vooral een stuk kleinschaliger en bovendien is de cultuur niet heel anders dan in ons buurland. Voor Duitse studenten dus erg aantrekkelijk”.

Een geliefd volk

Niet alleen de aantrekkende economie speelt een rol. Het verleden van Duitsland wordt tegenwoordig met een andere bril bekeken dan vroeger: mensen denken genuanceerder. Natuurlijk nemen Nederlanders en Duitsers elkaar nog wel eens in de maling. Sars: “Maar dat hoort erbij. Zo zeggen Duitsers tegen iemand die slecht rijdt: die rijdt als een Hollander. En andersom heb je natuurlijk ook van die grapjes. Maar dat betekent niet dat we ook negatief over elkaar denken.” Uit een grootschallig onderzoek onder Europeanen, uitgevoerd door NIPO en enkele andere onderzoeksbureaus, blijkt namelijk dat voor zowel Nederlanders als Belgen het Duitse volk op nummer 1 komt te staan wanneer het gaat om eigenschappen als gastvrijheid en vriendelijkheid.

Ook de motieven van studenten om voor een studie Duits te kiezen zijn tweeledig. Uit onderzoek van het ministerie van OCW kwam al naar voren dat scholieren hun studie vooral kiezen op geschiktheid (hoe goed ben ik) en toekomstperspectieven. De toekomstperspectieven lijken nu inderdaad gunstiger voor een studie Duits, toch kiezen studenten volgens Sars vooral voor het vak, omdat ze het Duits een mooie taal vinden: “Als je het Duits van Goethe niet mooi vindt dan ga je geen Duits studeren”.