Ruim tien jaar geleden (1994) ontdekte UvA-onderzoeker Ad Dudink dat de peildatum voor de selectie van jeugdelftallen voor een scheve verdeling zorgde bij profvoetballers in Nederland en in Engeland. De meeste Nederlandse profvoetballers waren jarig in de maanden augustus, september en oktober. Verklaring: 1 augustus was de peildatum voor de indeling in jeugdelftallen en ook de competitie begon rond die tijd. Sinds een paar jaar is de peildatum verschoven naar 1 januari.
Over het hoofd gezien?
Sportpsychologen Jurjen Holsheimer en Ad Dudink stelden zich de vraag of deze verschuiving van invloed is geweest op de jeugdselectie bij topclubs. Om dit na te gaan verzamelden zij gegevens van de jeugdopleidingen bij Ajax en AZ. De uitkomsten waren verbazingwekkend. Van de 292 talenten zijn er 124 geboren in het 1e kwartaal, 83 in het tweede kwartaal, 55 in het derde kwartaal en slechts 30 in het laatste kwartaal van het jaar. Het eerste kwartaal levert dus 42% van de talentvolle jeugd, het laatste slechts 10%. De hypothese is dat heel veel talent niet is opgemerkt.
Ook de bonden van veel andere landen hanteren 1 januari als peildatum voor de indeling van jeugdelftallen. Bij acht landen die nu meedoen aan het WK onder 20 is het geboortemaandeffect verrassend duidelijk aanwezig in de selecties van 21 spelers.
Geboortekwartalen van WK-jeugd.
Scouts
De vraag die zich voordoet is: hebben scouts zand in hun ogen? Het antwoord lijkt duidelijk. De peildatum beinvloedt in sterke mate de keuze van een voetbalscout. Het zijn vooral de oudsten die worden geselecteerd, de jongsten worden genegeerd. Heeft de selectie op jonge leeftijd plaatsgevonden, dan krijgen de gunstig geboren kinderen vervolgens meer training, betere coaches en niet te vergeten een sterkere motivatie en voetbalego.
Is dit fair? Zijn er maatregelen denkbaar die het geboortemaand effect teniet doen? Ja, aldus de onderzoekers in hun verslag. Er bestaan doeltreffende maatregelen voor bonden, clubs, trainers, ouders en spelers. Bonden zouden de peildatum af en toe kunnen veranderen of clubs zouden tijdens de selectie spelers uit gelijke kwartalen tegen elkaar kunnen laten voetballen.