Eieren bakken op je autokap. Dat kan alleen als het erg warm is. En dat was het in het begin van het Trias zo’n 250 miljoen jaar geleden. Dat was met name zo in gebieden rond de evenaar, waar veel organismen op het land én in de zee niet konden leven. Yadong Sun (China University of Geosciences en University of Leeds) en collega’s verhalen hierover in Science.

Warm

Temperaturen van het oppervlaktewater rezen in het Vroeg-Trias tot maar liefst zo’n 40°C, zo bleek uit onderzoek aan conodonten (lancetvisachtigen). Op het land kon het nog warmer worden. Die 40°C was circa twee miljoen jaar na de grootste massa-extinctie uit de aardse geschiedenis, de Perm-Trias massa-extinctie, waarschijnlijk veroorzaakt door massaal vulkanisme in Siberië waarbij veel broeikasgassen vrijkwamen. Maar ook in andere delen van het Vroeg-Trias was het ongelofelijk warm met een gemiddelde temperatuur van boven de 30°C. Dat is aanmerkelijk warmer dan de temperaturen rond de evenaar van nu met 25-30°C.

Voor de temperatuursreconstructies maakten de wetenschappers gebruik van gesteenten uit China, die 250 miljoen jaar geleden de zeebodem vormden rond de evenaar. Vulkanisch Siberië lag al in het noorden.

Andy Saunders, University of Leicester

Ichthyosaurussen, net als veel andere dieren en planten nauwelijks te vinden rond de evenaar in het Vroeg-Trias.

Heinrich Harder

Heinrich Harder

Gevolgen

Een deel van de organismen in Vroeg-Trias vond de hitte maar niets: in de oceanen rond de evenaar kwamen nauwelijks vissen, ichthyosaurussen en kalkalgen voor. Ten zuiden en noorden daarvan juist wel. Daarentegen hebben mollusken weinig last van de hitte evenals cyanobacteriën of blauwalgen.

Op het land kwamen viervoeters nauwelijks voor tussen 30 °N en 40 °Z, terwijl ze daar wel veel voorkwamen in de opvolgende Midden- en Laat-Trias-perioden. Opvallend is ook dat er nauwelijks steenkool te vinden is uit het Vroeg-Trias: het was te warm voor planten en moerassen, waaruit uiteindelijk steenkool kan ontstaan. Bij temperaturen boven 35°C halen planten meer adem dan dat ze fotosynthetiseren, en boven de 40°C kan bijna geen plant leven.

Beesten die wel in de hitte konden overleven rond de evenaar, zoals veel ongewervelden, moesten zich aanpassen en werden kleiner. Ook het feit dat er weinig zuurstof aanwezig was in veel delen van de oceaan hielp niet, maar de hogere temperaturen blijken de belangrijkste rol te spelen in het verdwergen.

Planten kwamen nauwelijks voor rond de evenaar.

Nina Bonis

De dodelijke hitte hield 5 miljoen jaar aan voordat veel organismen de evenaar weer konden veroveren. Ook al was de Perm-Trias massa-extinctie al lang voorbij. Of de hoge temperaturen zo lang konden blijven bestaan door voortdurend vulkanisme in Siberië blijft nog onduidelijk.

Heden

Het wordt al decennia warmer op aarde, en we zien organismen al migreren richting de polen, ook in Nederland. Als het warmer blijft worden, zal dat steeds vaker gebeuren voor organismen die dat kunnen. Voor wie dat niet lukt, ligt uitsterven op de loer. In de nabije toekomst zullen de temperaturen echter niet zo hoog oplopen zoals in het Vroeg-Trias. Maar wie weet over vele honderden tot duizenden jaren?

Meer op Kennislink over de Trias en klimaatverandering:

• De Perm-Trias massa-extinctie (achtergrond)
• Apocalyps! (achtergrond)
• Traag herstel na The Great Dying (nieuws)
• Aswolken tijdens de grootste massa-uitsterving ooit (nieuws)
• Grootste massa-uitsterving door plotseling broeikaseffect? (nieuws)
• Aanwijzingen voor grote inslag op grens Perm/Trias (nieuws)
• Grootste massa-uitsterving geleidelijk (nieuws)
• Klimaatverandering (dossier, zie kopje aanpassen of uitsterven)

Meer op Wetenschap24 over dit nieuws:

• Dodelijk heet