Volgens de Wereldvoedselorganisatie is de sojaboon een onmisbaar gewas voor de voedselvoorziening, vooral in ontwikkelingslanden. Oorspronkelijk komt de plant uit Azië, maar inmiddels zijn de Verenigde Staten ’s werelds grootste sojaproducent. Ook Nederland is niet vies van soja: behalve in ketjap zit het in de meest alledaagse producten, zoals margarine. En we voeren er ons vee mee.
Vandaag verschijnt in het vooraanstaande blad Nature een uitgebreide analyse van de volledige DNA-volgorde – ook wel genoom – van de sojaboon. De wetenschappers die het onderzoek uitvoerden, vonden genen die eigenschappen zoals groei, suikergehalte en afweer tegen ziektes regelen. Zulke kennis leidt tot betere, milieuvriendelijkere manieren om sojabonen te verbouwen, hoopt het internationale team aan wetenschappers dat het sojaboongenoom onderzocht.
Het sojaboon-DNA valt goed naar wens te kneden, schrijven de genetici en plantbiologen. Ruim driekwart van alle genen die de sojaboon draagt, blijken minstens twee keer en soms zelfs drie keer in het DNA voor te komen. Dat is handig, want zo zijn er veel combinaties van genen en eigenschappen mogelijk waarmee je sojaboonplanten kunt kruisen. Of genetisch wilt veranderen.
Om dat kruisen en opsporen van nuttige genen voor iedereen te vergemakkelijken, plaatsten de onderzoekers alle vondsten en interessante genen die ze tijdens het onderzoek tegenkwamen op de openbare website Soybase.
En dat heeft inmiddels zijn vruchten afgeworpen. Zo hebben biologen met hulp van Soybase een gen gevonden waarmee ze de plant van de schimmelziekte sojaboonroest kunnen afhelpen. Nu bestaat daar nog geen oplossing voor, en grijpen boeren in het ergste geval naar ouderwetse bestrijdingsmiddelen. Een nieuwe sojavariant die immuun is voor de schimmel kan daarom het gebruik van bestrijdingsmiddelen tegengaan.
Een andere vondst via Soybase is een gen dat de plant makkelijker verteerbaar maakt voor mensen en vee, meldden biologen vorig jaar in het blad Crop Science. Door aan het gen te sleutelen verlaag je het gehalte aan moeilijk verteerbare stachyose, een speciaal soort suiker.
Verder kan Soybase van pas komen om andere boonsoorten beter te begrijpen, zoals de voor Nederlanders bekende doperwtjes, of de iets verder verwante pindaplant. Dat komt, schrijven de wetenschappers in Nature, doordat de sojaboon familie is van andere bekende boonsoorten. Zo’n twintig miljoen jaar geleden – een schijntje op evolutieschaal – splitste de sojaboon zich af van andere boonsoorten, en dus lijken de planten qua genen nog erg veel op elkaar. De ontdekking van een nieuw gen in de sojaboon kan daarmee de ontdekking van een nieuw gen in de Hollandse doperwt betekenen.
Overigens werd in december 2008 al de volledige DNA-volgorde van de sojaboon gepubliceerd. Pas nu, na ruim een jaar DNA-vergelijkingen met andere planten, beginnen onderzoekers te snappen die DNA-volgorde nou precies inhoudt. Daar zijn ze nog wel even zoet mee – en ondertussen blijft Soybase groeien.
Zie ook
Genoom sojaboon gepubliceerd (Kennislinkartikel)
Genetische modificatie (Kennislinkartikel)
Meer biotechnologie op Ditisbiotechnologie.nl