Maar sinds die bewuste woensdag liggen de kaarten ineens anders. De rechter stelde, tegen de verwachtingen van vriend en vijand in, dat Urgenda helemaal in haar recht staat om van de staat te eisen dat er meer moet gebeuren om de klimaatverandering aan te pakken. Vóór 2020 moet de staat dan ook tenminste 25% minder broeikasgassen uitstoten dan in 1990, stelde de rechter.
“Dit was geen zaak over de wetenschap achter de klimaatverandering”, zegt Urgenda-directeur Marjan Minnesma. "Beide partijen waren het namelijk eens over de uitgangspunten. Sterker nog, 195 landen, én het Intergovernmental Panel on Climate Change zijn het sinds 2007 al eens over de rol van onze uitstoot van broeikasgassen in de opwarming van ons klimaat!
Nederland heeft eerder al aanvaard dat we fors minder broeikasgassen zouden moeten uitstoten. De kans dat een beperking van 25 tot 40% in 2020 ten opzichte van 1990 genoeg is om de opwarming tot 2 graden te beperken is twee derde. Moet je nagaan: zou jij over een brug lopen als de ingenieurs daar een bordje bij hebben gezet dat er een kans is van een derde dat die brug instort? Of anders gevraagd: zou je je kind er overheen laten lopen?"
Het juridische handvat dat Urgenda met 900 paar handen aanpakte was dat van de ‘onrechtmatige daad’. De rechter gaf de staat op dit punt echt een enorme draai om de oren, stelt Minnesma. “De landsadvocaat betoogde onder andere dat het maar een minimaal effect heeft op de wereldwijde uitstoot, als Nederland minder gaat uitstoten. Maar de rechter stelde dat geen enkel land, klein of groot – zeker niet de landen die tot nu toe het meest hebben uitgestoten en het meest hebben geprofiteerd van de fossiele brandstoffen – zich kan verschuilen achter dat argument. Ieder land zal zijn eigen deel moeten doen. Dat was ooit de reden om een klimaatverdrag te sluiten. Vandaar dat de rechter dus tenminste 25% reductie oplegde.”
Naast applaus en tranen in de rechtszaal barstte daarbuiten ook kritiek los. Had het democratisch gekozen parlement niet eerder een motie om tot meer maatregelen te komen met een ruime meerderheid verworpen? Minnesma trekt op die kritiek een boude vergelijking. “In de jaren dertig van de vorige eeuw werd ook Hitler democratisch gekozen. Met onze trias politica hebben wij ervoor gezorgd dat de rechter ons kan en moet beschermen, ook tegen de staat wanneer die aantoonbaar niet voldoende doet om haar burgers te beschermen.”
Sneeuwbal
Het eerste grote effect van de uitspraak in deze ‘Klimaatzaak’ lijkt de internationale sneeuwbal die aan het rollen is geslagen. Minnesma: “Van mensen bij de bakker bij mij op de hoek, tot mails uit Australië aan toe, van iedereen krijgen we felicitaties en bedankjes dat we deze zaak hebben aangespannen. En belangrijker nog: er zijn nu veel meer actiegroepen over de hele wereld die nu zaken aanspannen tegen hun regering. Alle stukken die wij hebben gebruikt hebben we dan ook in het Engels vertaald op onze website gezet. Die mag iedereen gebruiken om een civiele zaak te beginnen tegen zijn of haar regering wegens onrechtmatig handelen.”
Inmiddels is duidelijk geworden dat het kabinet in beroep gaat tegen de uitspraak in de Klimaatzaak, vooral omdat zij wil weten hoe ver de macht van de rechter nu eigenlijk reikt. Wel zal de staat gehoor geven aan de eis van de rechter om 25% te reduceren voor 2020. “En dat is natuurlijk ook prima haalbaar”, benadrukt Minnesma. “Tot 2010, onder minister Cramer, gold nota bene nog een doel van –30% in 2020. De inzet van Nederland binnen de EU is zelfs –40% in 2030. Wij hebben in 2014 een rapport uitgebracht waarin we laten zien dat het zelfs heel goed mogelijk is om in 2030 100% beperking te bereiken. Je kunt huizen energieneutraal maken, het vervoer elektrisch maken, windenergie opschalen, kolencentrales eruit …”
“Los van de getallen was dit vooral een rechtszaak van hoop”, stelt Minnesma. “Heel veel ‘gewone mensen’ hebben zich door deze uitspraak gerealiseerd dat er wel degelijk vooruitgang mogelijk is. Wie wil helpen de volgende generaties te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering heeft met deze uitspraak ineens iets tastbaars in handen.”