Descartes-prijs 2007 voor moleculaire motoren en nanomachines

De Europese Descartes Prize for Collaborative Research is een prijs voor grensoverschrijdend onderzoek. Letterlijk grensoverschrijdend, want het is een harde eis dat de genomineerde onderzoeksprojecten door transnationale teams worden uitgevoerd. Bij het SynNanoMotors consortium zijn wetenschappers betrokken van de Universiteit van Amsterdam, de Rijksuniversiteit Groningen en instituten uit het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Italië. Coördinator van het consortium is professor David Leigh van de University of Edinburgh.

Schakelaars en machines

De prijs is ook in figuurlijke zin een prijs voor grensoverschrijdend onderzoek. Het consortium heeft de afgelopen jaren een aantal ‘eersten’ op zijn naam geschreven. Zo hebben de onderzoekers concepten geïntroduceerd als het inbouwen van een ratelmechanisme, waardoor het mogelijk wordt om moleculaire machines te maken die het niveau van een simpele schakelaar ontstijgen.

Ook hebben ze voor het eerst moleculaire machines gemaakt waarvoor bewegingen op moleculair niveau direct en gecontroleerd kunnen worden gekoppeld aan de macroscopische wereld om bijvoorbeeld informatie op te slaan in polymeerfilms, of om macroscopische objecten (die met het blote oog waarneembaar zijn) zoals vloeistofdruppels te transporteren over een oppervlak.

Een ander voorbeeld: moleculaire systemen die getriggerd kunnen worden om spontaan functionele structuren met een controleerbare grootte en positie te vormen op oppervlakken. Deze systemen kunnen gebruikt worden voor producten op het gebied van identificatie, veiligheid en gezondheid.

De resultaten zijn behaald doordat wetenschappers uit diverse disciplines samen aan hetzelfde probleem hebben gewerkt: van synthetische chemie tot oppervlaktefysica, en van spectroscopie tot moleculaire modellering. De Moleculaire Fotonica groep van prof. dr. Wybren Jan Buma en prof. dr. Fred Brouwer aan de Universiteit van Amsterdam bracht expertise in op moleculair spectroscopisch en fotochemisch gebied. De onderzoeksgroep Oppervlakken en Dunne Lagen van prof. dr. Petra Rudolf van de Rijksuniversiteit Groningen was verantwoordelijk voor het aanbrengen van de moleculen op een dunne film en voor het experimentele bewijs dat macroscopische objecten inderdaad voortbewogen kunnen worden door moleculaire motoren.

Descartes prijs

De Descartes Prize for Collaborative Research is de belangrijkste onderzoeksprijs van de Europese Unie. Sinds 2000 wordt de prijs jaarlijks toegekend aan transnationale onderzoeksteams die dankzij gezamenlijk onderzoek uitmuntende wetenschappelijke of technologische resultaten hebben geboekt. De jury beoordeelt de inzendingen op wetenschappelijke excellentie en kwaliteit, maar kijkt ook aspecten als de kwaliteit van de transnationale samenwerking en de relevantie van de onderzoeksresultaten in het licht van het Europese beleid. In totaal is er 1.36 miljoen euro beschikbaar, dat wordt verdeeld over maximaal vier projecten.

Korte (3 min.) YouTube reportage over het prijswinnende onderzoek: