Een bekend voorbeeld zijn de bacteriën van het geslacht Borrelia die de ziekte van Lyme veroorzaken. Infectie met deze bacteriën komt tot stand via een teek die tijdens een bloedzuigende beet de ziekteverwekkende bacterie in het lichaam van mens of dier brengt (zie het eerder verschenen thema Ziekte van Lyme).
Multiresistente bacteriën
Wanneer we infecties door bacteriën niet op natuurlijke wijze kunnen intomen, nemen we al meer dan 80 jaar onze toevlucht tot antibiotica. Jarenlang was deze bestrijdingsmethode een succesverhaal. Tot omstreeks 25 jaar geleden. De opkomst van multiresistente bacteriën en hun snelle mondiale verspreiding veroorzaakt een situatie waardoor het ons niet meer zo makkelijk valt om antibiotica met kans op succes in te zetten. De toekomstvoorspellingen zijn zelfs uitgesproken somber.
Antibioticaresistenties worden wereldwijd gezien als een van de grootste problemen voor de gezondheidszorg van de 21e eeuw. Het verhaal van Daphne Deckers in dit thema is een indringende illustratie van dit probleem. Voor de bestrijding van de ziekteverwekkers die ons belagen hebben we lang vertrouwd op het beschikbare arsenaal aan antibiotica en daardoor bleven nieuwe antibiotica of alternatieven voor antibiotica te lang uit. Gelukkig wordt er hard gewerkt aan ontwikkelingen om deze achterstand in te halen.
Antibioticaresistentie te lijf
Bij de diagnostiek van bacteriële infecties is het tot nu toe gangbaar om patiëntenmateriaal in kweek te brengen om vervolgens de gekweekte bacteriën te toetsen op resistenties en daarna een gerichte antibioticumtherapie in te zetten. Deze gang van zaken is tamelijk tijdrovend, terwijl de tijd vaak juist heel erg dringt. Snelle diagnostiek gebaseerd op nieuwe innovatieve technieken gaat wat dat betreft in de toekomst soelaas bieden.
Gelet op de grote medische en maatschappelijke impact van resistente bacteriën, is het goed dat men binnen de gezondheidszorg, niet alleen in de humane sector maar ook in de vee- en pluimveehouderij, de handen in elkaar slaat om het tij alsnog te keren. Zo worden er – nationaal en internationaal – diepgaande studies gedaan naar het opduiken en verspreiden van (multi)resistente bacteriën. Met die kennis worden uiteenlopende maatregelen ontworpen om verspreiding van de ziekteverwekkers te voorkomen. Voor een effectieve aanpak van het probleem zijn voorts goede afspraken en uitvoerbare protocollen bij het inzetten van antibiotica nodig.
Bovendien is doelmatige regelgeving gewenst. Dat geldt niet alleen voor ziekenhuizen, maar ook voor verzorgingshuizen en bejaardencentra. Het inzicht van de laatste jaren heeft geleerd dat langs dezelfde wegen ook in de veehouderij gewerkt moet worden aan het indammen van antibioticaresistenties. Dat niet alleen omwille van de gezondheid van de dieren, maar vooral ook omdat bacteriën via dieren naar mensen kunnen worden overgedragen. Ook bij de om antibiotica vragende bevolking, zal gewerkt moeten worden aan bewustwording van het gevaar van te veel en te lang antibioticumgebruik. Die bewustwording zal in de spreekkamer van de huisarts, maar ook in de apotheek gestalte kunnen krijgen.
De overheid, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Ministerie van Economische Zaken, zullen middelen beschikbaar moeten stellen voor verdergaand onderzoek en beleid om het probleem van de antibioticaresistenties aan te pakken. Gelukkig gebeurt dit, al is het altijd weer de vraag of het genoeg is. De toenmalige minister-president Colijn sprak vlak voor het uitbreken van de tweede wereldoorlog in 1936 via de radio het volk toe: “Gaat u rustig slapen, de regering waakt over u.”
Als het gaat om antibioticaresistenties is er geen tijd om rustig te slapen en blind te vertrouwen op de overheid en instanties die zich met het beleid bezighouden. De uiterste waakzaamheid van een ieder is geboden, alleen dan is er een gerechtvaardigde hoop dat we in de oorlog met ziekteverwekkende bacteriën weer de regie kunnen voeren. Maar echt winnen doen we die oorlog nooit. Voortdurende waakzaamheid blijft geboden!