Eigenlijk heeft professor Mark Post nog helemaal geen recht van spreken, wanneer hij koeien ‘uiterst inefficiënt’ noemt in het produceren van vlees. Oké, voor 15 gram koeieneiwit, moet de koe eerst honderd gram plantaardig eiwit eten, weet Post. Maar dat is nog altijd vele malen beter dan de honderden liters kalverserum en de kilo’s stamcellen die Post nodig had om in de zomer van 2013 uiteindelijk één ons hamburger aan de wereld te tonen. Om nog maar te zwijgen van al het geld. Toch was die presentatie in Londen wel degelijk het voorlopige finest hour voor Post. “We lieten toen zien dat het mogelijk is. Je kunt uit spierstamcellen van een rund echt vlees kweken!”
Een cruciale eerste stap in het werk van Post was het idee om niet met embryonale stamcellen te werken, zoals eerdere onderzoekers hadden gedaan, maar met spierstamcellen. “Die kunnen nog maar één kant op: spier worden. In de literatuur vonden wij artikelen waar collega’s deze zogenoemde satellietstamcellen ongeveer tien keer konden laten delen voor ze dood gingen. Wij kunnen de cellen nu al ongeveer vijftig keer laten delen. Dat betekent dat je uit één cel 10.000 kilo spiercellen kunt maken. Theoretisch”, zegt Post er in alle eerlijkheid achteraan.
Uitdagingen
Na die presentatie van de eerste gekweekte hamburger heeft Post een viertal grote uitdagingen, vertelt hij. “De eerste is het medium waar we de cellen in kweken. Om echt grote winst te boeken in de vleesproductie wil je ze liever niet op kalverserum laten groeien, maar op ‘vegetarische’ media. We hebben nu een aantal van die media beschikbaar waar we verder mee aan het testen zijn.”
Een tweede probleem is het vet in het kweekvlees. “Die eerste gekweekte hamburger bestond uit eiwit, maar vlees wordt pas lekker door de juiste hoeveelheid vet. We zijn nu dan ook aan het uitzoeken hoe we stamcellen kunnen aanzetten tot het aanmaken van de juiste vetcellen.”
Ook in de kwaliteit van het eiwit wil Post nog kunnen sturen. “In een spier zorgt het eiwit myoglobine voor de rode kleur, maar ook voor een deel van de smaak. De eerste hamburger had nog duidelijk te weinig van dit eiwit, dus ook daar moeten we nog verder aan werken.”
Een laatste probleem is het opschalen van de celproductie. “We kunnen de cellen weliswaar vijftig delingen in leven houden, maar dat betekent nog niet dat we ook echt tien ton eiwit uit iedere stamcel kunnen halen. Je kunt deze cellen immers niet zomaar in grote tanks kweken, zoals nu in de farmaceutische industrie met diverse andere cellen gebeurt. Onze spiercellen moeten aan een oppervlak hechten, anders gaan ze dood.”
Luxe product
Hoogleraar fysiologie Post komt op dit moment nog maar aan weinig andere zaken toe dan aan het kweken van vlees. “Ik ben op dit moment dan ook bezig om dit werk onder te brengen in een apart bedrijf, zodat ik hopelijk weer wat meer tijd kan besteden aan mijn andere wetenschappelijke werk.”
Een van de leveranciers van de nieuwe vegetarische kweekmedia voor spiercellen heeft al wat rekenwerk gedaan voor het bedrijf in oprichting van Post. “Zij komen nu op een kostprijs van ongeveer 45 euro per kilo gekweekt vlees. Zelfs als alle betrokken partijen daar in eerste instantie niet al te veel winst op willen maken wordt dat dus hoe dan ook nog een behoorlijk dure hamburger. In eerste instantie zal kweekvlees dus zeker een luxe product zijn. Maar als de vooruitgang in deze technologie net zo hard gaat als in de IT, dan moet het toch mogelijk zijn om er uiteindelijk een fastfood-hamburger mee te bakken?”
Post klinkt vastberaden, maar bepaald niet bezeten. “Weet je, ik ben ervan overtuigd dat een groot deel van de snelgroeiende middenklasse op de wereld vlees zal willen eten. Echt vlees. Dat de plantaardige alternatieven die nu op de markt zijn volgens sommigen op echte kip lijken vind ik vrij optimistisch geoordeeld. Bovendien is kippenvlees nog een relatief simpele smaak. Rood vlees is een veel grotere uitdaging. Maar als de consument uiteindelijk kiest voor een vegetarische oplossing van het probleem, dan vind ik dat ook prima. Dan ga ik weer wat anders doen. In dit werk heb ik per slot van rekening ook een hoop kunnen leren over bijvoorbeeld de fysiologie van vaatgroei waar de medische wetenschap weer veel aan heeft.”