Op allerlei manieren trekken eilandbewoners (symbolische) grenzen tussen henzelf en de overkant – de rest van Nederland. Bijvoorbeeld door het spreken van dialect. Maar ook door het vieren van Ouwe Sunderklaas, een ‘typisch Texels’ feest dat op 12 december gehouden wordt. Hoewel buitenstaanders niet gewenst zijn, maakte de cultureel antropoloog Rob van Ginkel een aantal Sunderklaasfeesten mee. Van Ginkel is inmiddels eigenlijk ook geen buitenstaander meer: tijdens zijn promotieonderzoek naar veranderingen in de Texelse visserscultuur leerde hij het eiland en zijn bewoners goed kennen. Inmiddels woont hij zelfs op Texel.
Feesten als uiting van identiteit
‘Het feest is een belangrijk vehikel voor identiteitsvorming,’ schrijft Van Ginkel in het Alledaags leven, dat onlangs een themanummer over eilandcultuur uitbracht. Bij een nationaal feest als Koninginnedag vieren we dat we allemaal Nederlanders zijn; bij een regionale feest wordt het wij-gevoel van de lokale gemeenschap versterkt. Dit geldt vooral voor feesten die nergens anders gevierd worden, zoals Ouwe Sunderklaas. Want – in tegenstelling tot wat je misschien zou denken – heeft Sunderklaas niets met Sinterklaas te maken.
Luie ambtenaren en vieze koffie
Tijdens Ouwe Sunderklaas gaan honderden Texelaars verkleed de straat op. Verscholen achter een masker, geven ze korte voorstellingen voor hun dorpsgenoten. Een jury beoordeelt deze ‘speulen’ en aan het einde van de avond wordt bekend gemaakt wie de beste sketch, spandoekteksten, liedjes of gedichten heeft voortgebracht. De voorstellingen zijn vaak satirisch. Vooral lokale gebeurtenissen worden op de hak genomen. De burgemeester en zijn ambtenaren zijn lui; de koffie op de boot smaakt naar urine; en de boer die zijn typische Texelse schapeboet verwaarloost, krijgt een veeg uit de pan.
Inside jokes sluiten uit
Al die verwijzingen naar eiland- en dorpsgebeurtenissen maken Sunderklaas bijzonder geschikt om een grens te trekken tussen de ware Texelaar en de buitenstaander. ‘Voorstellingen zijn alleen voor insiders te begrijpen, wat ze tegelijkertijd minder interessant voor toeschouwers van buiten het eiland maakt,’ zegt Van Ginkel. Overkanters zullen weinig zin hebben in een avondje winters blauwbekken bij sketches die ze niet begrijpen. Dat is dan ook precies de bedoeling: pottenkijkers zijn niet welkom. Sunderklaas is door Texelaars, voor Texelaars. Alleen Texelaars weten –letterlijk – wat er speelt. En dat is een heel goede manier om je als Texelaar verbonden te voelen met andere Texelaars. Samen aars zijn, daar gaat het om.
Bronnen:
Rob van Ginkel, ’Cranberry’s en konijnen. Over eilandcultuur’ Het Alledaagse leven, tradities en trends in Nederland: 32 (2010). Rob van Ginkel, “Celebrating Localism: The Festive Articulation of Texel’s Identity” (pdf) In: P.J. Margry and H. Roodenburg (red.), Reframing Dutch Culture: Between Otherness and Authenticity. Aldershot: Ashgate (2007).
Lees ook:
- Bekijk hier foto’s van het Terschellingse Sundrum op Flickr.
- Meer over de Wadden op Kennislink.
- Ook een kinderfeestje kent machtsverhoudingen (over feesten, rituelen, identiteit en macht, Kennislink)
- Sinterklaas bewaakt de grens (over de sociale functie van het Sinterklaasfeest)
- Het Ghanesh festival: van familiefeest naar multicultureel wereldfestijn (Kennislink)