Economische immigranten uit de jaren ’70 en ’80 waren in eerste instantie tijdelijk in Nederland, maar vanwege de verslechtering van de economie en hogere werkeloosheid werden de immigratieregels strenger.
Deze gastarbeiders, die aanvankelijk voornemens waren na hun werk terug te keren naar hun familie, bleven nu hier omdat ze anders Nederland niet meer binnenkwamen. Zij lieten dan ook juist massaal hun familie of toekomstige bruiden overkomen.
Nu – jaren later – zijn media en sommige politieke partijen regelmatig negatief over deze arbeidsmigranten. Zij zouden sociale regelingen misbruiken, de buurt verpauperen, slechte integreren; noem het maar op.
En dat, terwijl naar schatting 98% van de Nederlanders zelf afstamt van een immigrant.
Vechten om vreemdelingen
Nederland is dan ook wel eens vriendelijker geweest voor haar economische immigranten. In de 15e eeuw werd er zelfs fanatiek gelobbyd om ze naar de Nederlandse steden te krijgen. Buitenlandse handelaren brachten contacten en kennis mee en de goederen en groeiende economie zouden dan vanzelf wel volgen. Stadsbesturen paaiden toekomstige immigranten met geschenken en korting op de huur. Verplichte inburgeringscursussen of het opgeven van je nationaliteit was er niet bij. En toch waren deze families prima geïntegreerd en behaalden ze zelfs hoge ambtelijke posities binnen de stad zoals het burgemeesterschap.
Spaanse handelaren die zich lieten overhalen om zich te vestigen in de belangrijke handelssteden van de 15e eeuw, zoals Antwerpen, Brugge maar in zekere mate ook Middelburg, zochten hun Spaanse streekgenoten in de nieuwe omgeving vaak ook weer op. De Zeeuwen zagen het verschil niet maar in Antwerpen woonden bijvoorbeeld Spanjaarden uit de streek Aragon en in Middelburg uit Castilië.
Handel was de belangrijkste reden van hun aanwezigheid dus het was in niemands voordeel als de band met hun vaderland vertroebelde. De contacten in Spanje, en in de overige internationale steden waar zij met behulp van familieleden handelshuizen vestigden, waren erg belangrijk. Overheden begrepen dit en in sommige steden kregen de Spanjaarden extra voordelen. Ze konden in de stad wonen én onderdanen van de Spaans kroon blijven. Hierdoor vielen ze gedeeltelijk onder de Spaanse justitie en hadden ze minder plichten in de stad.
Koning geeft immigranten toegang tot stadsbestuur
In 1517 reisden afgevaardigden van het Middelburgse stadsbestuur af naar het hof van Karel V in Spanje. Op hun aanvraag verleende hij Middelburg het uitzonderlijke recht om ook inwoners zitting te laten nemen in het stadsbestuur die niet het officiële burgerschap bezaten. Geboren in Zeeland was nu de minimale eis voor een bestuurlijke functie.
Voor de tweede generatie Spanjaarden betekende dit dat zij nu ook plaats konden nemen in het stadsbestuur. Dit bleek gewenst want nog hetzelfde jaar werd een Spanjaard verkozen in het stadsbestuur. Buitenlandse invloeden leidden zo nu en dan tot onrust onder de bevolking, zoals een opstand in 1523. Maar over het algemeen werd er niet moeilijk over gedaan: Spanjaarden in het stadsbestuur betekende namelijk economische groei en dat omarmde de stad enthousiast.
Sociale positie belangrijker dan afkomst
Voor de tweede en latere generaties was het van belang om zowel hun Spaanse identiteit te behouden en daarmee de economische banden met het moederland, als om te integreren. De zonen van de oorspronkelijke immigranten namen vaak het beroep van hun vader over en onderhielden nauwe banden met het Europese familienetwerk. Daarnaast werd er volop getrouwd met Nederlanders. De sociale positie van de aanstaande bruid of bruidegom was over het algemeen belangrijker dan de herkomst. De peetouders waren wel weer vaak gekozen uit de Spaanse familieleden om de familiebanden sterk te houden.
Al met al integreerden de Spanjaarden prima, trouwden zij met Nederlanders en schopten ze het zelfs tot hoge bestuurlijke ambten zoals dat van burgemeester. Anderzijds behielden ze hun eigen identiteit om de handel met Spanje het beste te kunnen voortzetten. De extra voordelen voor immigranten kwamen daarbij goed van pas.
De toegang tot Nederlandse banken vergemakkelijkte de doorvoer van Spaanse handelsgoederen naar andere landen. En eenmaal geïntegreerd in de Nederlandse samenleving vormden ze een springplank voor andere Spanjaarden die zich hier ook permanent wilden vestigen of onderdak zochten tijdens een zakelijk bezoek.
Andere godsdiensten zijn ook welkom
Met het komst van het protestantisme verhuisden de overwegend katholieke Spanjaarden vaak naar Rooms-georiënteerde steden zoals Utrecht. Maar ook stapten veel van hen over op het nieuwe geloof. De Sefardische Joden, uit Spanje gevlucht voor de terreur van de Spaanse Inquisitie, vestigden zich ook graag in Nederland. Het handelsklimaat was hier prima en nog belangrijker: hier konden ze in vrede hun religie uitoefenen.
Meer lezen
Meer informatie over de Nederlandse immigratiegeschiedenis is te vinden op migratie in Nederland en in het boek Nieuwe Nederlanders. Vestiging van migranten door de eeuwen heen.