Totdat 700 jaar geleden de eerste mensen (Maori’s) op het eiland arriveerden, waren er in Nieuw-Zeeland (behalve drie soorten vleermuizen) geen zoogdieren. Alle plaatsen in het ecosysteem die meestal door zoogdieren ingenomen worden, werden er ingenomen door vogels. De Moa’s (ook uitgestorven), loopvogels die tot 250 kilo konden wegen, namen bijvoorbeeld de plaats van koeien of herten in als grote grazers.
De grote adelaar uit Lord of the Rings draagt hier Gandalf weg. Echte fantasie want dit beest weegt veel te zwaar om te kunnen vliegen.
De grote adelaars (’Haast’s Adelaar’ of Harpagornis moorei) hadden de positie van de leeuw onder de vogels. Deze vogels waren 30-40% groter dan de grootste roofvogel die nu nog leeft (de Harpij Adelaar). Haast’s Adelaar had een vleugelwijdte van 2 tot 3 meter en woog 10-15 kilo – dat is bijna te zwaar om nog te kunnen vliegen. Hij jaagde op enorme Moa’s; er zijn klauw- en snavelafdrukken van de adelaar gevonden in de fossiele overblijfselen van volgroeide Moa’s.
Wetenschappers hebben nu ontdekt dat de zeer grote Haast’s Adelaar sterk verwant was aan één van de kleinste adelaarsoorten van de wereld, die nu nog bestaat. Deze soort, Hieraaetus morphnoides of ‘Kleine Havikarend’, weegt gewoonlijk minder dan 1 kilogram (met 1,2 meter spanwijdte). De onderzoekers hebben de verwantschap ontdekt door DNA-materiaal uit 2000 jaar oude fossiele adelaarsbotten te vergelijken met het DNA van 16 nu nog levende soorten adelaars. De overeenkomst in DNA tussen de twee soorten is zelfs zo sterk dat Harpagornis moorei eigenlijk Hieraaetus moorei zou moeten heten.
Links is een artistieke impressie van de reuzeadelaar die een Moa aanvalt (tekenaar John Megahan). Rechts is goed te zien dat de klauwen van H. moorei een stuk groter zijn dan die van zijn kleine ‘broertje’ de Kleine Haviksarend Hieraaetus morphnoides.
De genetische afstand tussen de twee soorten is ongeveer een miljoen jaar, dat betekent dat de voorouders van Haast’s Adelaar een miljoen jaar geleden naar Nieuw-Zeeland zijn gevlogen. In die relatief korte tijd is de soort meer dan tien keer zo zwaar geworden. Volgens de onderzoekers is dit een goed voorbeeld van hoe evolutie versneld kan verlopen op een eiland. De reden dat deze adelaar zo groot kon worden, was de afwezigheid van andere predatoren op Nieuw-Zeeland. Gewoonlijk moeten roofvogels met hun prooi een boom in kunnen vliegen, om te voorkomen dat die door een ander dier afgepakt wordt. Dat probleem had H. moorei dus niet, hij kon zijn prooi rustig op de grond opeten.