De kloof tussen politiek en burger leek onoverbrugbaar. De politicus was het contact met de gewone Nederlander verloren; de man van de straat was zijn vertrouwen in Den Haag al lang kwijt. Tot de komst van Hyves, Twitter en Facebook dan. Want dankzij sociale netwerksites kunnen politici en kiezers weer rechtstreeks met elkaar communiceren en kan de burger zelf actief meedoen aan het politieke debat.
Dit is het bestaande beeld onder spindoctors, journalisten en politicologen. Maar klopt het ook? Onlangs bracht de NOS al naar buiten dat politici nauwelijks reageren op hun twittervolgers. Deze week kwamen onderzoekers van het Center voor Politics and Communication van de Universiteit van Amsterdam met ander relativerend nieuws: slechts 4% van de Nederlanders bekijkt wel eens politiek gekleurde tweets. Het belang van Twitter en andere sociale media lijkt dan ook niet te moeten worden overdreven.
Steeds meer, maar nog steeds relatief weinig
“In absolute aantallen zijn er veel Nederlanders op sociale netwerksites te vinden,” zegt Tom Bakker. De promovendus doet onderzoek naar burgerjournalistiek, media en politiek. “Alle beschikbare cijfers laten een enorme toename van het aantal bloggers, twitteraars en facebookers zien.” Op het eerste gezicht is het dan ook niet zo gek dat bijna al onze politici twitteren, bloggen en facebooken. JP hyvet met zijn kleine 200.000 vrienden, Halsema twittert met 56.000 volgers en Facebook kent een speciale “YesWeCohen” fanpagina.
Een vriendennetwerk van 200.000 mensen klinkt veel. Maar Nederland kent zo’n zestien miljoen inwoners. Dat betekent dat miljoenen Nederlanders helemaal niet in Balkenendes online gekrabbel geïnteresseerd zijn. “En dat wordt nog wel eens vergeten,” zegt Tom Bakker. “Relatief gezien is het bereik van de sociale media beperkt.”
Stem van de elite
Dit blijkt ook uit de representatieve steekproef onder 2130 Nederlanders die Bakker en zijn collega’s in december 2009 afnamen. De meeste Nederlanders hebben de weg naar sociale netwerksites nog helemaal niet gevonden: 56% bezoekt ze überhaupt nooit. Bakker: “Dit percentage stijgt rap als we specifiek naar het volgen van politieke activiteiten kijken. Zo geeft 96% van de Nederlanders aan helemaal nooit tweets te lezen die iets met politiek te maken hebben. Dat betekent dat er slechts een hele kleine groep burgers enigszins geïnteresseerd is in wat Pechtold of Wilders twittert. Als we gaan kijken naar de kenmerken van dit selecte gezelschap, zien we dat hogeropgeleiden zwaar oververtegenwoordigd zijn.” Twitter vertolkt daarmee niet zozeer de stem van het volk, maar de stem van een hoogopgeleide elite die toch al politiek geïnteresseerd was. “Dat is op zich helemaal niet erg, zolang we ons daar maar bewust van zijn,” aldus Bakker.
Twitteren met de achterban
Het beperkte bereik van Twitter betekent natuurlijk niet dat twitterende politici direct hun account kunnen opzeggen. Dr. Rens Vliegenthart, communicatiewetenschapper aan de UvA, observeert dat krant en televisie bijvoorbeeld relatief veel aandacht besteden aan berichten uit de (micro)blogosfeer. “De ‘oude’ media ontkomen niet aan de nieuwe media. Via de Tweet van de Dag of een redactioneel commentaar kunnen tweets wel degelijk een groter bereik hebben: ze kunnen zich als een olievlek verspreiden in het politieke debat.”
Bovendien is Twitter een prachtig medium voor politici zelf, om bijvoorbeeld rechtstreeks met hun achterban te communiceren. Vliegenthart: “Als Femke Halsema zich op Twitter beklaagt over het gebrek aan verkiezingsposters in Amsterdam, melden zich prompt tientallen plakvrijwilligers." Dat is niet alleen een goed voorbeeld van effectieve politieke communicatie, maar ook nog eens leuk. Dat wil zeggen, voor politici en hun hoogopgeleide, twitterende aanhang. Want de rest van Nederland kijkt liever naar het journaal.
Lees ook:
- Automatische opiniepeilingen via Twitter (Kennislink)
- ‘Kloof in opleidingsniveau gevaar voor democratie’ (Kennislink)
- Weg met de kloof (Kennislink)
- Verkiezing van de beste webpoliticus (winnaar: Boris van der Ham)
- Twitterdebat is stille kakofonie (Nu.nl)
- Hyvesverkiezingsdebat
- Moeizaam lijsttrekkers chatdebat op Hyves
- Nieuwsmonitor: rapport Twitter als politieke uitlaapklep
- Nieuwsmonitor: rapport E-politici: getwitter in het nieuws