De lava’s van het Deccan Plateau (India) zijn niet alleen extreem dik, maar strekken zich ook over grote afstanden uit. Nieuw onderzoek wijst uit dat die afstanden nog veel groter zijn geweest dan tot nu toe werd gedacht. In het oosten van India komen in het gebied van Rajahmundry namelijk grote, ongeveer even oude lavapakketten voor. Deze blijken door erosie van het Deccan Plateau afgescheiden te zijn. Dat betekent dat lavastromen een afstand van ongeveer 1000 km hebben afgelegd. Hiervoor waren lavastroming in een dal en langzame afkoeling essentieel.

Krijt/Tertiair-grens

De dikke basaltpakketten van het Deccan Plateau zijn omstreeks de Krijt/Tertiair-grens gevormd, toen onder andere de dinosauriërs uitstierven. Hun enorme volume zou zoveel gassen hebben vrijgegeven tijdens het uitvloeien van de lava, dat de atmosfeer vergiftigd werd. Veel planten en dieren stonden zo al op punt van uitsterven toen een meteoriet insloeg bij Yucatan (Mexico). Dat zou net het laatste zetje hebben gegeven voor de massauitsterving op de Krijt/Tertiair-grens. De strijd over wat die uitsterving uiteindelijk veroorzaakte, is overigens nog lang niet over.

Basaltische lava

Basische, basaltische lava (pH>7) is dun en vloeibaar in tegenstelling tot zuur magma(pH<7), dat stroperige lava oplevert en waardoor stratovulkanen ontstaan. Uit basaltische lava vormen zich vaak schildvulkanen met hun kilometersgrote basis diameter zoals op Hawaï. Het dun vloeibare karakter van de basaltische lava zorgt ervoor dat het zich gemakkelijk naar alle kanten verspreidt. Hierdoor worden grote gebieden bedekt, maar de afzonderlijke lagen zijn vaak dun. Hoewel het magma bij het uitstromen temperaturen bereikt van vele honderden graden, zorgt het dunne karakter van de stromen ervoor dat de lagen snel afkoelen. Hierna zijn ze minder vloeibaar en stollen uiteindelijk.

Stollen

Dit stollen gebeurt gewoonlijk binnen een afstand van enkele tientallen tot maximaal een paar honderd kilometer. In het geval van het Deccan Plateau is dat echter dus niet minder dan zo’n 1000 km. Kennelijk behielden de lavastromen hun warmte. Er is geologisch of natuurkundig geen enkele reden om aan te nemen dat de temperatuur van de uitstromende lava hoger was dan normaal. Dus moeten er factoren zijn geweest die ervoor zorgden dat de afkoeling minder snel verliep dan normaal.

Drie oorzaken

Voor die langzame afkoeling zijn drie mogelijke oorzaken aan te wijzen. De eerste is dat er zoveel lava uitstroomde dat er ook op grote afstand nog dikke massa’s lava vloeiden. Deze bleven binnenin veel langer vloeibaar en konden daardoor verder stromen. De tweede mogelijke oorzaak is dat er zo snel achter elkaar nieuwe lava uitstroomde dat het oudere lavaoppervlak weinig was afgekoeld, waardoor het warmteverlies klein was. En de derde mogelijke oorzaak is dat er zoveel hete gassen werden uitgestoten dat ook de lucht zo heet was, dat er nauwelijks warmteverlies omhoog plaatsvond.

Alle drie mogelijkheden zijn te herleiden tot een frequente uitstroming van grote hoeveelheden lava. Waarschijnlijk hebben al deze factoren een rol gespeeld bij het zo langzaam afkoelen, dat de lavastromen afstanden konden afleggen die tot nu toe alleen van andere planeten bekend waren.

Dal

Daarbij speelt ook een rol dat de langste lavastromen in hun laatste 400 km door een dal vloeiden, waardoor de warmteafgifte ook werd beperkt. De stromen werden gestopt toen ze van het land in estuaria en in zee stroomden, waar ze plotseling afgekoelden.

Referentie:

Self et al., 2008. Correlation of the Deccan and Rajahmundry Trap lavas: are these the longest and largest lava flows on Earth? Journal of Volcanology and Geothermnal Research 172: 3-19.