De vorming van sterren is een raadselachtige gebeurtenis. Het staat vast dat de meeste sterren geboren worden in dichte wolken interstellair stof en gas, en dat er iets moet gebeuren om de vorming in gang te zetten. De favoriete theorie is op dit moment dat schokgolven van supernova-explosies de interstellaire materie aanzetten tot samenballen. Eigenlijk zorgt de dood van een oude ster er zo voor dat er nieuwe sterren geboren kunnen worden. Als dat zo is, is het ook niet vreemd dat stervorming over het algemeen in clusters gebeurt: een paar honderd tot een paar duizend jonge, heldere sterren staan dicht bij elkaar in een klein klompje van enkele lichtjaren in doorsnede.

De zon werd 4,6 miljard jaar geleden gevormd, ergens in onze Melkweg. Door de samenstelling van planetoïden te analyseren weten sterrenkundigen zeker dat er in de buurt van de jonge zon een supernova heeft plaatsgevonden. Waarschijnlijk zijn de elementen die in ons zonnestelsel voorkomen (veel zware metalen, zoals platina en goud) de overblijfselen van een oude zware ster. Als dat betekent dat de zon is gevormd als gevolg van een supernova, dan moeten er andere sterren te vinden zijn die uit dezelfde explosie komen, dacht sterrenkundige Simon Portegies Zwart. Bij het Anton Pannekoek instituut van de Universiteit van Amsterdam maakt hij computermodellen van sterren, en probeert hij te berekenen hoe die sterren zich door de tijd heen ontwikkelen.

Zeilen en de Zwaan

Door de beweging van onze zon in de Melkweg terug te rekenen naar de geboortetijd van de zon, vond Portegies Zwart een band waarin de meeste broertjes en zusjes van onze ster zich ook nog moeten bevinden. Portegies Zwart berekende dat de zon waarschijnlijk in een wolk met een doorsnede van 5 tot 20 lichtjaar is geboren, samen met tussen de 500 en 3000 keer zijn massa aan andere sterren. De berekening laat ook zien dat tien tot zestig van de broertjes en zusjes van de zon nog steeds in de buurt zijn: binnen een straal van 300 lichtjaar van de zon, in de sterrenbeelden Zwaan (Cygnus) en Zeilen (Vela).

Portegies Zwart kan binnenkort zijn berekeningen vergelijken met de werkelijkheid. Ruimtetelescoop Gaia, die in 2011 door de Europese ruimtevaartorganisatie ESA zal worden gelanceerd, gaat miljarden nabije sterren in kaart brengen om zo een driedimensionale kaart van onze Melkweg te maken. Ook over de geboorte van sterren komt binnenkort misschien meer duidelijkheid, als ESA-telescoop Herschel zijn infrarode ogen op geboortewolken gaat richten. Misschien kan een combinatie van de metingen en berekeningen in de komende jaren dan eindelijk vertellen hoe sterren ontstaan in de kraamkamers van het heelal.