De Eurobarometer is een grootschalig onderzoek naar de mening en kennis van Europese burgers over de EU. Elk half jaar worden duizenden mensen in elke lidstaat geïnterviewd. Uit dit soort onderzoek blijkt dat Nederlanders en andere Europeanen meestal niet veel afweten van de EU. Maar Nederlanders blijken over het algemeen positiever over de EU te zijn dan de gemiddelde Europeaan.
Weinig kennis
De meeste Europese burgers weten niet hoe de Europese Unie in elkaar zit. Een peiling in opdracht van de Europese Commissie uit 2006 laat een weinig rooskleurig beeld zien van het kennisniveau over de EU. Instellingen als het Europees Parlement en de Europese Commissie doen het relatief goed: respectievelijk 96% en 88% van de Europese burgers heeft “wel eens gehoord” van deze instellingen. Maar de Europese Ombudsman is met een percentage van 33% een stuk minder bekend, net als het Economisch en Sociaal Comité (26%).
Slechts de helft van de Nederlanders (49%) weet dat de Europese Unie niet meer zoals vroeger uit vijftien lidstaten bestaat (het Europese gemiddelde is 55%). Ook weet maar ongeveer de helft (54%) van de Nederlandse burgers dat elke zes maanden een andere lidstaat voorzitter wordt van de Europese Raad (Eurobarometer 2008). Met de kennis over het Europese volkslied en hoe en wanneer het Europees Parlement wordt gekozen of over het Europese volkslied, is het niet veel beter gesteld. Als er ooit een Europa kennisquiz komt, zouden we er met zijn allen in de eerste ronde uit liggen.
Eurobarometer: Nederlanders zijn positief
Toch is de steun voor het EU-lidmaatschap in geen enkel land zo hoog als in Nederland. Dit blijkt uit de laatste Eurobarometer van 2008. Acht op de tien Nederlanders vindt het EU-lidmaatschap een goede zaak. De gemiddelde Europeaan denkt daar negatiever over: slechts vijf op de tien Europeanen zijn blij dat hun land lid is van de EU.
Dat tachtig procent van de Nederlanders blij is met het feit dat we bij de EU horen, hoor je niet zo vaak. In de media en in het publieke debat overheersen vaak de negatieve geluiden. Volgens politicologe Anna van der Vleuten (Radboud Universiteit Nijmegen) moet dit beeld dan ook genuanceerd worden. Zij stelt dat de veronderstelde desinteresse van Nederlanders voor Europa nogal meevalt. “In de Eurobarometer van 2005 geeft 19 procent van de Europese burgers te kennen dat de EU dichter bij de Europese burgers moet staan, bijvoorbeeld door ze meer te informeren over de EU, haar beleid en haar instellingen; voor Nederland ligt dit op 39 procent. Dat is het hoogste percentage van alle landen.”
Met een korreltje zout
Valt het dan wel mee met de euroscepsis en desinteresse? Volgens communicatiewetenschapper Chris Aalberts moeten de resultaten van de Eurobarometer niet al te positief worden geïnterpreteerd. “Actieve voorstanders van de EU citeren het liefst de Eurobarometer, omdat deze systematisch een relatief positief beeld schetst van de steun van burgers aan Europa”, schrijft hij in zijn boek Altijd ver weg?. “Dit komt door de soort vragen die worden gesteld, maar ook door de weggelaten antwoordmogelijkheden. Zo worden burgers er in de Eurobarometer niet op gewezen dat er een verband bestaat tussen meer Europese integratie en minder nationale autonomie. Als men dit verband in de vragenlijsten expliciet maakt, geven burgers veel minder Europagezinde antwoorden.”
Onderzoeker Willem Saris kwam erachter dat de ‘mening’ van burgers over de EU afhankelijk is van de manier waarop de vraag gesteld wordt. Hij vroeg burgers (m.b.v. een representatieve steekproef) om antwoord te geven op de volgende vraag.
Als de macht van het Europees Parlement wordt uitgebreid, dan gaat dat ten koste van de macht van het nationale parlement. Denkt u dat de macht van het Europees Parlement moet worden uitgebreid?
Bij deze vraag antwoordde 42% nee (33% was voor uitbreiding en 25% wist het niet). Vervolgens stelde Saris dezelfde groep mensen dezelfde vraag, maar met een andere inleiding.
Veel problemen zijn internationaal van aard. Zo komt bijvoorbeeld 50% van de zure regen in Nederland uit het buitenland. Zulke problemen kunnen alleen door internationale regelgeving worden opgelost. Als de macht van het Europees Parlement wordt uitgebreid, dan gaat dat ten koste van de macht van het nationale parlement. Denkt u dat de macht van het Europees Parlement moet worden uitgebreid?
Opeens was een meerderheid voor uitbreiding van de macht van het Europees Parlement (54%). Slechts 23% van de burgers zei dit keer nee.
Juist omdat burgers niet zo veel weten van Europa, kunnen ze in enquêtes en onderzoeken gestuurd worden door het soort vragen. Dankzij het gebrek aan kennis over de EU, laten burgers zich ook makkelijk leiden door wat er op dat moment actueel is. Aalberts: “Men moet dus voorzichtig zijn met het trekken van conclusies over ‘de mening’ van burgers over de EU. Het gaat vaak om indrukken, en niet om beargumenteerde opinies.”
Zie ook:
- Overzicht van alle Eurobarometer-onderzoeken
- Meer onderzoek naar de publieke opinie over de EU (Engels).
- Rapport van de WRR over Europa in Nederland
- Europa hoort bij Nederland
- Hoe Europeanen over ons denken
- De Eurobarometer 2008 (pdf, 86p.)
- (pdf, Eng.)