Naar de content

Wat is beter voor het klimaat en de luchtkwaliteit in de bebouwde omgeving: een loofboom of een naaldboom? Dat vraagt een van onze lezers. NEMO Kennislink zocht het uit.

Ze bieden verkoeling, ze hebben een rustgevende werking op de menselijke psyche, en ze worden gezien als mogelijke redding voor zowel de luchtkwaliteit als het klimaat: bomen. We zien ze dan ook graag om ons heen. Niet alleen in het bos, ook in dorpen en steden.

Maar welke boom is de beste keus: een loofboom of een naaldboom? Welke van de twee haalt meer CO2 uit de lucht, en welke heeft de beste uitwerking op de luchtkwaliteit? Die vraag kregen we van een NEMO Kennislink-lezer.

Klimaat

Hoeveel koolstofdioxide (CO2) een boom uit de lucht haalt, hangt af van zijn groeisnelheid. CO2 bestaat uit een koolstofatoom en twee zuurstofatomen. Als bomen CO2 opnemen, komt de zuurstof vrij en wordt de koolstof uiteindelijk opgeslagen in het hout. Het totale gewicht van de boomstam en takken is dan ook een maat voor de hoeveelheid CO2 die de boom in de loop der tijd heeft opgenomen.

Of het hierbij om loofbomen of om naaldbomen gaat, is geen bepalende factor, zegt boomonderzoeker Pieter de Visser van Wageningen University & Research. Belangrijker is of de bomen snel groeien – dan nemen ze immers ook sneller CO2 op. De Visser: “Wilgen, Amerikaanse eiken maar ook Douglassparren zijn bijvoorbeeld snelle groeiers.”

Andere bomen, zoals de plataan, worden ouder en houden de CO2 dus langer vast. Maar voor het klimaat maken die paar bomen in de bebouwde omgeving sowieso weinig uit, zegt systeemecoloog Sebastiaan Luyssaert van de Vrije Universiteit Amsterdam. “Dat zijn er zo weinig, dat zet geen zoden aan de dijk.” Wat voor bomen een gemeente aanplant is in dat opzicht dan ook niet relevant.

Bossen verdampen ook water, en absorberen warmte

Hannu, vi WIkimedia Commons, publieke domein

Bos

En als je nu een heel bos zou aanleggen? Dan is loofbos waarschijnlijk een beter keuze dan naaldbos – al hangt het van de bodem en het klimaat af welke boomsoort aan zal slaan. Maar de invloed van een bos op het klimaat hangt grotendeels af van de setting, vertelt Luyssaert. “Want bossen beïnvloeden het klimaat niet alleen door CO2 op te nemen, maar ook door water te verdampen en warmte te absorberen.”

Verdamping kost energie en heeft dus een verkoelend effect – in dit opzicht werken bossen in feite als air-conditioners. Maar de absorptie van warmte maakt van een bos juist een opwarmer van het klimaat. Met name in sneeuwrijke gebieden is er een groot verschil tussen gebieden met bossen, die warmte absorberen, en gebieden zonder bossen, waar de witte sneeuw het zonlicht reflecteert en de absorptie laag is. Het effect is het grootst voor naaldbossen, en houdt daar ook nog eens het hele jaar aan.

Flink uitgestrekte bossen kunnen zelfs het weerpatroon op grotere afstand merkbaar beïnvloeden, bijvoorbeeld doordat zich wolken boven het bos vormen die elders weer uitregenen.

“Maar nogmaals”, zegt Luyssaert, “hoewel één boom op een plein of een rijtje bomen langs de weg lokaal verfrissing kan brengen, heeft het geen noemenswaardig effect op het klimaat.”

Bomen langs de gracht in Amersfoort

Jean Housen / CC BY-SA 4.0 (wikimedia commons)

Luchtkwaliteit

Naast CO2-slurpers zijn bomen ook prima luchtfilters. “Ze nemen stikstofoxiden op via hun bladeren of naalden en gebruiken dat als meststof”, vertelt De Visser. Daarnaast blijft fijnstof uit de lucht vaak plakken aan de waslaag van de bladeren of naalden van de boom. Dat spoelt er weliswaar uiteindelijk weer af of valt met het blad omlaag naar de grond – maar zweeft dan in elk geval niet meer door de lucht.

Of bomen in de stad de daadwerkelijk voor een schonere lucht zorgen, is echter nog maar de vraag. Bomen hebben immers ook als effect dat ze de windsnelheid temperen, waardoor zowel stikstofoxiden als fijnstof langer blijven hangen. Onderzoek van het RIVM in 2011 wees uit dat bomen langs de weg uiteindelijk vaak juist een minder schone lucht ter plekke als effect hebben.

De Visser: “Veel hangt af van de wervelingen in de lucht, en dus van de posities van de bomen in de buurt van de bron. Bij een bomenrijke laan blijft de fijnstof wat hangen in de ‘tunnel’ onder de boomkronen en zal er weinig op blad neerdalen.”

Ook in dit geval is de setting belangrijker dan de boomsoort, zegt Luyssaert. Omdat naaldbomen niet kaal worden in de winter gaat de opname van stikstofoxiden het hele jaar door, maar fungeren ze ook het hele jaar als windscherm. “Belangrijker is dan de vraag of de bomen langs een smalle weg staan of juist langs een brede laan staan, en of de stad toch al in een winderige omgeving ligt of juist niet.”

Mooi

Het sterkste argument waarmee een gemeente voor een bepaald type boom kan kiezen, is het esthetische, vindt Luyssaert. “Mensen vinden het bijvoorbeeld vaak fijn om de seizoenen te beleven. In de gematigde klimaatzone waar Nederland ligt, kan je dan het beste kiezen voor een loofboom, het liefst een die in het voorjaar bloeit of mooi verkleurt in de herfst. Platanen, kersenbomen of sommige esdoorns bijvoorbeeld.”

“En als ik tóch een advies aan de plantsoenendienst zou moeten geven”, vervolgt Luyssaert, “dan zou ik ze aanraden om Mediterrane boomsoorten te kiezen. Die zijn tenminste bestand tegen de verandering van het klimaat.” Dat bomen tegen de warmte kunnen, en tegen langere perioden van droogte, is momenteel belangrijker dan de vraag hoeveel CO2 en stikstofoxiden ze opnemen.

Luyssaert: “Wie klimaatverandering wil tegengaan en een zuivere lucht wil, kan zich beter concentreren op het terugdringen van de emissies van verkeer, landbouw, huishoudens en industrie.”

Bronnen:
ReactiesReageer