Welke factoren beïnvloeden contact met autochtonen?
Tijd blijkt een belangrijke rol te spelen. Hoe langer mensen in Nederland wonen, des te meer Nederlandse vrienden zij krijgen. Daarnaast vond Martinovic dat hoogopgeleide immigranten vaker contact hebben met autochtonen, net als immigranten die goed Nederlands spreken en immigranten die al op jonge leeftijd naar Nederland zijn gekomen. Wie in een gemengde buurt komt te wonen, integreert ook beter dan wie in een zwarte wijk terecht komt. Hoewel dit allemaal vanzelfsprekend klinkt, was dit nog niet eerder over een langere periode onderzocht. Martinovic analyseerde echter de gegevens van immigranten over een periode van dertig jaar. Daardoor kon zij goed zien hoe sociale contacten van immigranten zich in de loop van de tijd ontwikkelen.
Eerst het goede nieuws: alle immigranten krijgen in de loop van de tijd meer autochtone vrienden en kennissen. Maar sommige groepen doen het een stuk beter dan anderen. Zo hebben Turkse en Marokkaanse migranten over het algemeen minder contact met autochtone Nederlanders dan Surinaamse en Antilliaanse migranten, zo blijkt uit Martinovic’ onderzoek.
Op zich is dit wel logisch. Surinamers en Antillianen zijn vanwege de koloniale banden immers beter bekend met de Nederlandse taal en cultuur. Dat maakt het makkelijker om contact te maken met autochtone Nederlanders. Toch is dit een interessante bevinding. Want uit eerder – vooral Amerikaans – onderzoek bleek voornamelijk ras een grotere barrière te zijn voor interetnisch contact dan cultuur (of religie). In Amerika is niet zozeer het land waar je vandaan komt, maar de kleur van je huid bepalend voor het aantal ‘autochtone’, blanke vrienden dat je hebt.
In Nederland zijn de immigranten met een donkere huidskleur (de Creoolse Surinamers en Antillianen) echter beter geïntegreerd dan de lichtgekleurde Marokkanen en Turken. Een Amerikaanse socioloog zal dus raar van Martinovic’ resultaten staan te kijken.
Immigranten en slaven
Hoe valt dit te verklaren? Waarom lopen de scheidslijnen in Amerika langs ras, terwijl ze in ons land langs cultuur lopen? Volgens Frank van Tubergen, Martinovic’ promotor en hoogleraar sociologie aan de Universiteit Utrecht, ligt de verklaring in de geschiedenis van beide landen. “De VS is historisch gezien een land van immigranten, en de houding jegens immigranten is daarom positiever dan in de meeste Europese landen. Bovendien zijn, met uitzondering van de (illegale) Mexicanen, de meeste immigranten in de VS hoog opgeleid, in tegenstelling tot de immigranten in Europa. Hoger opgeleide immigranten, zoals de computerdeskundigen uit India, worden meestal niet als problematisch gezien.”
“Daarentegen zijn in de VS de houdingen jegens zwarten een stuk negatiever dan in Europa,” zegt Van Tubergen. “Dat heeft te maken met de slavernij die plaatsvond op Amerikaanse bodem, en de institutionele uitsluiting en discriminatie van de zwarte bevolking tot in de jaren zestig van de vorige eeuw. Tot op heden is er sprake van enorme ruimtelijke segregatie in de VS naar ras. Een dergelijke geschiedenis van slavernij kennen we niet in Nederland, althans niet op Nederlandse bodem – het was allemaal ver weg.”
Gemengde huwelijken
Dat huidskleur er in Nederland minder toe doet ziet Tubergen ook terug bij onderzoek naar huwelijkspartners, dat hij eerder samen met de Tilburgse hoogleraar Matthijs Kalmijn uitvoerde. “In de VS trouwt 95% van de zwarten met iemand die ook zwart is. In Nederland liggen die cijfers veel lager, zo rond de 30-50%. Nederland is dus met betrekking tot huidskleur een veel opener samenleving dan de VS.”
“Daarentegen blijkt in Nederland religie en cultuur belangrijk te zijn. Turken en Marokkanen trouwen overwegend binnen de eigen groep – zo’n 95%. Mensen hebben een sterke voorkeur voor een persoon met dezelfde culturele/religieuze kenmerken. De verschillen zijn wat dat betreft erg groot tussen Turken en Marokkanen aan de ene kant en de ‘autochtone’ Nederlanders aan de andere kant.”
Jammer genoeg kon Van Tubergen niet achterhalen of Amerikaanse immigranten ook vooral binnen de eigen culturele en religieuze groep trouwen, omdat hier geen vergelijkbare cijfers over bestaan. “Het zou me overigens niet verbazen als we ook in de VS vinden dat islamitische gemeenschappen overwegend binnen de eigen groep trouwen,” zegt Van Tubergen. “Maar dergelijke sociale afstanden krijgen in de VS minder aandacht omdat segregatie naar huidskleur daar zo veel belangrijker is.”
Bronnen
Borja Martinovic’ promotieonderzoek over de sociale integratie van immigranten in Nederland, Duitsland en Canada heet “Interethnic contacts: A dynamic analysis of interaction between immigrants and natives in Western countries”. Zij publiceerde samen met Frank van Tubergen en Ineke Maas het artikel “Changes in immigrants’ social integration during the stay in the host country: the case of non-Western immigrants in The Netherlands” in het vakblad Social Science Research. Matthijs Kalmijn en Frank van Tubergen schreven “Ethnic Intermarriage in the Netherlands: Confirmations and Refutations of Accepted Insights” (pdf) in het European Journal of Population.
Zie ook:
- Immigrant verzamelt autochtone vrienden (Kennislinkartikel over Martinovic’ onderzoek)
- Dossier integratie (Kennislink)
- Integratie: gaat het goed of slecht? (Kennislink)
- Hoezo niet geïntegreerd? (Kennislink)
- Gekleurde wijk belemmert integratie (Kennislink)
- Liefde op maat (Kennislinkartikel over huwelijkskeuze van Marokkaanse en Turkse Nederlanders)
- Discussie over neef/nicht huwelijk kan genuanceerder (Kennislink)
- Integratie op gemengde school niet vanzelfsprekend (Kennislink)
- Sportieve vrienden, over sport en sociale integratie (Kennislink)